Hotline: 
Hội thảo lấy ý kiến xây dựng Đề án Quốc gia “Đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học, giai đoạn 2025- 2035, tầm nhìn đến năm 2045” được tổ chức chiều 25/04, tại trường CĐN Công nghiệp Hà Nội.
Hội thảo do Cục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục Thường xuyên (GDNN và GDTX, Bộ Giáo dục và Đào tạo) chủ trì tổ chức. PGS.TS.Vũ Thị Tú Anh – Phó Cục trưởng Cục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên điều hành hội thảo.
Hội thảo với sự tham dự của đông đảo giảng viên, nhà quản lý đến từ các hệ thống các trường Trung cấp, Cao đẳng trong hệ thống Giáo dục nghề nghiệp, cùng các chuyên gia, giảng viên chuyên ngành tiếng Anh đến từ trường Đại học Hà Nội, Đại học Sư phạm Hà Nội. Thông qua hội thảo này, ban soạn thảo dự thảo đề án, cùng với Cục GDNN và GDTX sẽ tổng hợp thông tin, cũng như lấy ý kiến đóng góp online để Đề án được hoàn thiện hơn nữa.
Hầu hết ý kiến tại hội thảo đều đồng tình ủng hộ dự án đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học nói chung, trong cơ sở giáo dục nghề nghiệp nói riêng. Coi đây là cơ hội phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao khi được tiếp cận các chương trình học liệu tiếng Anh, không chỉ giỏi về kỹ năng nghề, mà còn có năng lực ngoại ngữ để tự tin hội nhập trong kỷ nguyên số.
Tuy nhiên, để đạt được các mục tiêu, tiêu chí, yêu cầu đối với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp xuyên suốt theo giai đoạn từ nay tới năm 2045 như trong dự thảo đưa ra, nhìn từ thực trạng dạy và học tiếng Anh hiện nay tại các cơ sở GDNN sẽ là một thách thức, khó khăn lớn, cần phải có nhiều giải pháp đồng bộ.
Chất lượng “đầu vào” thấp, thiếu đội ngũ giảng viên
Hội thảo lắng nghe chia sẻ thực trạng học tiếng Anh của học sinh, sinh viên khối GDNN. Giảng viên các trường nói chung đều khẳng định, chất lượng đầu vào của học sinh, sinh viên các trường Trung cấp, Cao đẳng đều thấp, đặc biệt là năng lực tiếng Anh cũng kém và không đồng đều giữa các học sinh, sinh viên. Ngay cả khi học tập tại trường, các em học sinh, sinh viên khối GDNN cũng mang tâm lý coi trọng học nghề hơn tất cả các môn văn hóa, trong đó ngại học ngoại ngữ tiếng Anh.
Từ thực tế trong công tác giảng dạy, giảng viên Nguyễn Thị Minh Hạnh – Trưởng khoa Ngoại ngữ và Khoa học cơ bản, trường CĐN Công nghiệp Hà Nội cho biết: “Dù biết tầm quan trọng của tiếng Anh nhưng chưa nhận thức được tầm quan trọng của tiếng Anh có ảnh hưởng đến tương lai nghề nghiệp, cạnh tranh cơ hội việc làm và khả năng nâng cao mức thu nhập. Phần lớn các em vẫn mang tâm lý học đối phó, học để thi, đặc biệt thiếu môi trường thực hành giao tiếp. Năng lực, trình độ tiếng Anh giữa sinh viên các lớp, thậm chí trong cùng một lớp còn có độ chênh lệch lớn, đặc biệt có sự khác nhau về trình độ tiếng Anh giữa các khóa sinh viên và vùng miền”.
Giảng viên Nguyễn Thị Thanh Loan – Phó trưởng khoa ngoại ngữ, CĐ Công nghệ cao Hà Nội cũng cho biết thực trạng tương tự, kết quả học tập không đồng đều do chất lượng đầu vào ngay từ đầu đã chênh lệnh. Bên cạnh các em có thái độ tích cực trong học tập, số ít các em đạt kết quả thi tốt trong các kỳ thi chuẩn quốc tế như IELTS, TOIEC, đa phần học sinh, sinh viên đều sợ học môn tiếng Anh, nhiều sinh viên “mất gốc”, rụt rè, e ngại khi phải giao tiếp, làm việc nhóm.
Giảng viên Hà Nhung – trường Trung cấp kỹ thuật Tin học Hà Nội, ngoài sự khẳng định chất lượng đầu vào học sinh không đồng đều, còn cho biết tình trạng thiếu giáo viên tiếng Anh đạt chuẩn B2 trở lên. Một số bộ phận giáo viên chủ yếu vẫn theo cách dạy truyền thống chú trọng ngữ pháp, tự vựng, thiếu tính tương tác, ít sử dụng công nghệ, phần mềm hỗ trợ.
Giảng viên Nhung nhấn mạnh: “Thiếu môi trường phát triển chuyên môn là rào cản, giáo viên ít có cơ hội tiếp cận các khóa đào tạo quốc tế, việc giao lưu với các giáo viên bản ngữ còn hạn chế. Còn một số giáo viên khác đọc hiểu tài liệu khá vững, nhưng khả năng giao tiếp và truyền đạt tiếng Anh còn nhiều hạn chế.
Hơn nữa, nguồn tài liệu giảng dạy song ngữ còn hạn chế nên cần thời gian để xây dựng giáo trình chuyên ngành tích hợp tiếng Anh theo hướng dễ tiếp cận cho đối tượng trung cấp; áp lực chương trình đào tạo nghề, bởi chương trình trung cấp, cao đẳng vốn đã ngắn, nếu tích hợp tiếng Anh mà không được thiết kế phù hợp có thể gây quá tải”.
Cần có nguồn lực thực hiện, xây dựng tiêu chí chuẩn đầu ra phù hợp
Xuất phát từ thực trạng với những khó khăn, rào cản trên, để đề án triển khai trong các cơ sở GDNN khả thi, hiện thực hóa ước mơ các mục tiêu- mà mục tiêu trước mắt đến năm 2030 phấn đấu cả nước có 20%, với khoảng 40 cơ sở GDNN đạt mức độ 1, phấn đấu có ít nhất 5% số cơ sở đạt mức độ 2.
Theo ý kiến, phản hồi của các thành viên tham dự hội thảo thì mục tiêu này phù hợp với tình hình thực tế, nhưng rất khó có thể thực hiện nếu như không có nguồn lực, kinh phí thực hiện và những giải pháp đồng bộ. Đây cũng là yếu tố then chốt tạo bước đột phá để tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong các cơ sở GDNN.
Hơn nữa, nhiều ý kiến cho rằng đề án cũng cần đề cập, xây dựng các tiêu chí đánh giá chuẩn đầu ra chung cho từng ngành mã ngành nghề đào tạo, từng khu vực- bởi sự khác biệt chất lượng giữa khu vực vùng sâu, vùng xa với vùng đô thị.
Ông Phạm Xuân Khánh, Hiệu trưởng CĐ Công nghệ cao Hà Nội nhấn mạnh sự cần thiết của đề án trong bối cảnh hội nhập hiện nay. Nói về dự thảo đề án, ông Khánh đặt câu hỏi: “Chúng ta cần định nghĩa thế nào là ngôn ngữ thứ hai, là nói như tiếng mẹ đẻ hay là nói lưu loát, hay là nâng cao năng lực…? Thước đo năng lực tiếng Anh như thế nào và mục tiêu cuối cùng là gì? Rồi tiêu chí đánh giá, tài liệu, giáo trình, yêu cầu trình độ giáo viên như nào?”.
Hiệu trưởng Khánh cho rằng, việc đào tạo là sự kế tiếp, đầu ra của cấp học này là đầu vào của cấp học tiếp theo. Đề án mang tính chiến lược dài hơi- một lộ trình trong 20 năm tới với kỳ vọng tương lai năng lực tiếng Anh đạt ở các mức độ. Vậy thì nhất thiết phải có nguồn lực thực hiện, đầu tư cho cả hệ thống các cấp học, mà từ cấp học mầm non với năng lực tiếng Anh bằng 0 sẽ là bước khởi đầu và đột phá để đi đến các cấp học cao hơn. Khi đó, mới thoát khỏi thực trạng học sinh, sinh viên sợ và ngại học tiếng Anh, hay giáo viên phải đào tạo lại tiếng Anh cho học sinh, sinh viên thay cho cả cấp học dưới như hiện nay.
Hiệu trưởng Khánh băn khoăn: “Nhìn thấy học sinh, sinh viên các nước nghe nói tiếng Anh mà thèm, trong khi một số học sinh, sinh viên của chúng ta chỉ thấy nổi 2 kỹ năng là nghe và cười…”.
Đồng quan điểm, bà Phạm Thị Hường – Hiệu trưởng CĐN Công nghiệp Hà Nội cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của đề án: “Đề án hiện thực cần phải nghiên cứu kỹ hơn về thời gian thực hiện, cũng như cơ chế khuyến khích để các thầy cô ngoại ngữ ở bên ngoài tham gia vào hệ thống giáo dục nghề nghiệp; nguồn lực bồi dưỡng đội ngũ, chuẩn hóa đầu ra sinh viên, ví dụ như chương trình chất lượng cao yêu cầu Tiếng Anh đạt trình độ B1- lấy chuẩn đầu ra, thì các em mới học, chứ hô hào sẽ không đảm bảo chất lượng”.
Cần thiết ứng dụng AI, xây dựng bộ công cụ đánh giá chuẩn
Đề xuất những giải pháp, tháo gỡ khó khăn trong việc tiếp cận, nâng cao năng lực tiếng Anh cho cả đội ngũ giảng viên, học sinh, sinh viên trong các cơ sở GDNN hiện nay. Từ thực tiễn tiên phong trong đổi mới, sáng tạo, linh hoạt, một số cơ sở GDNN đào tạo nghề chất lượng cao đã chia sẻ những thông tin hữu ích, giúp người học chủ động tiếp cận, nâng cao năng lực ngoại ngữ thông qua các ứng dụng AI, với những phần mềm đánh giá các năng lực trở nên thuận tiện.
Ông Trương Văn Tâm – Phó hiệu trưởng CĐ Cơ điện và Xây dựng Bắc Ninh cho hay: “Đây là đề án mang tính chính sách, nâng tầm cho GDNN, với công nghệ AI phát triển như hiện nay, chúng tôi có ý kiến là xây dựng công cụ, tài liệu, giáo trình, chương trình chuẩn để đáp ứng công tác dạy và học. Trong điều kiện các cơ sở GDNN thiếu giáo viên, không thể đáp ứng được ngay và cần phải có lộ trình rất lâu, vậy nên khi ứng dụng AI sẽ đáp ứng được.
Đối với công cụ đánh giá chuẩn chung mà không phân biệt đối tượng, vùng miền, ở đâu các người học cũng có thể tham gia đánh giá và nhận được ngay kết quả. Điều này, chúng ta xây dựng miễn phí hoặc hỗ trợ, nếu không rất sẽ rất khó thực hiện. Nếu có chính sách để giải quyết thì sẽ là động lực, mà cũng là áp lực tác động mạnh đến các trường thực hiện”.
Phó hiệu trưởng Trương Văn Tâm cho biết: Đối với trường CĐ Cơ điện và Xây dựng Bắc Ninh, trường luôn tiên phong đổi mới, nghiên cứu, khoa học, đặc biệt là tích cực hiện thực hóa chủ trương của Nghị quyết 57- NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới, sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”. Theo đó, giảng viên, học sinh, sinh viên của nhà trường đều được tiếp cận những công nghệ ưu việt, tiên tiến để hoàn thiện và phát triển các kỹ năng nghề, cũng như nâng cao năng lực ngoại ngữ trong đó có tiếng Anh”.
Bà Tô Giang – Phó hiệu trưởng CĐ Công nghệ Việt-Hàn Bắc Giang cho hay: Đề án có ý nghĩa khi GDNN đang hướng tới đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, gắn với yêu cầu phát triển kinh tế đất nước. CĐ Công nghệ Việt- Hàn Bắc Giang có quy mô đào tạo hơn 6.000 học sinh, sinh viên, hàng trăm giáo viên đạt chuẩn, đáp ứng được yêu cầu đào tạo của doanh nghiệp. Trường có các phòng học số hóa, phòng học online đảm bảo dạy và học.
Phó hiệu trưởng Tô Giang khẳng định: “Tất cả các nhà giáo dạy nghề của chúng tôi đều phải đọc được tiếng Anh chuyên ngành trên các thiết bị, các quy trình công nghệ cũng như các tài liệu của các hãng. Chúng tôi yêu cầu mỗi nhà giáo phải tự học”.
Nhà giáo ngoài đọc được các tài liệu, còn làm chủ được công nghệ, mà tất cả máy móc đều có tiếng Anh. Đặc biệt, chúng tôi không có phiên dịch cho cán bộ, giảng viên đi hội thảo nước ngoài, mà tự thân mỗi người đều phải tự học, tự trang bị cho mình kiến thức, nâng cao năng lực tiếng Anh. Chúng ta cần xây dựng một hệ sinh thái sử dụng ngoại ngữ, đồng bộ chung tay xây dựng, đưa lồng ghép vào trong các giải pháp để các mục tiêu của đề án khả thi”.
Minh Thu