Hotline: 
Từ ngày 1/7/2025, cùng với việc triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp (tỉnh – xã), công tác quản lý nhà nước về giáo dục chính thức được phân cấp mạnh mẽ về cấp xã. Đây là bước ngoặt quan trọng, mở ra cơ hội tăng tính chủ động tại cơ sở, song cũng đặt ra nhiều yêu cầu mới về năng lực cán bộ, sự phối hợp liên ngành và bảo đảm chất lượng giáo dục.
Tạo chuyển biến từ mô hình hai cấp
Ngày 1/7/2025 đánh dấu một cột mốc mới trong cải cách bộ máy quản lý nhà nước. Theo đó, mô hình chính quyền địa phương hai cấp (tỉnh – xã) được triển khai đồng loạt tại 34 tỉnh, thành phố. Đặc biệt, cấp xã chính thức đảm nhận nhiều nhiệm vụ quản lý giáo dục mà trước đây thuộc thẩm quyền của cấp huyện.
Cơ sở pháp lý cho việc này được quy định tại Nghị định số 142/2025/NĐ-CP ban hành ngày 12/6/2025 và loạt Thông tư 09, 10, 11, 12, 13/2025/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT). Nội dung phân cấp bao gồm: thành lập, sáp nhập, giải thể cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông; quản lý hoạt động giáo dục mầm non, phổ thông, giáo dục thường xuyên, nghề nghiệp; quản lý đội ngũ nhà giáo; quản lý văn bằng, chứng chỉ; quản lý cơ sở dữ liệu ngành.
Việc phân cấp này giúp giảm tầng nấc trung gian, rút ngắn quy trình xử lý, đồng thời tạo điều kiện để chính quyền cơ sở chủ động hơn trong giải quyết các vấn đề giáo dục của địa phương.
Hội nghị trực tuyến toàn quốc triển khai phân cấp quản lý giáo dục.
Quyền hạn và trách nhiệm mới của cấp xã
Trước đây, hầu hết hoạt động quản lý giáo dục phổ thông và mầm non thuộc Phòng GD&ĐT cấp huyện. Nay, nhiều quyền đã được chuyển giao về cấp xã, như: phê duyệt kế hoạch hoạt động của trường; tổ chức hội thi giáo viên giỏi; giải quyết chuyển trường, tiếp nhận học sinh; tổ chức xóa mù chữ, phổ cập giáo dục; quản lý trung tâm học tập cộng đồng; thực hiện chi trả chính sách hỗ trợ học sinh.
Cấp xã cũng là nơi trực tiếp quản lý và khai thác cơ sở dữ liệu giáo dục địa phương, cấp và thu hồi văn bằng, chứng chỉ theo hướng dẫn của Sở GD&ĐT. Trong khi đó, Sở GD&ĐT tập trung vào vai trò chuyên môn cao nhất: xây dựng kế hoạch giáo dục, hướng dẫn nghiệp vụ, kiểm định chất lượng và thanh tra, kiểm tra định kỳ.
Chỉ đạo quyết liệt, triển khai đồng bộ
Ngày 5/8/2025, Bộ GD&ĐT tổ chức hội nghị trực tuyến toàn quốc triển khai phân cấp quản lý giáo dục, thu hút hơn 50.000 đại biểu tham dự, trong đó khoảng 90% là cán bộ cấp xã.
Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Phạm Ngọc Thưởng nhấn mạnh nguyên tắc “4 không” trong quản lý: Không bỏ sót nhiệm vụ; Không chồng chéo công việc; Không để cán bộ mơ hồ về trách nhiệm; Không để công tác quản lý bị đứt gãy. Đồng thời, yêu cầu thực hiện “4 chủ động”: Chủ động nắm tình hình; Chủ động đào tạo, bồi dưỡng; Chủ động xử lý tình huống; Chủ động sáng tạo trong triển khai nhiệm vụ.
“Việc phân cấp không chỉ là thay đổi kỹ thuật quản lý mà là sự chuyển dịch căn bản về tư duy quản lý giáo dục. Cấp xã phải thực sự nắm chắc tình hình, đủ năng lực để giải quyết ngay những vấn đề phát sinh tại địa phương, thay vì chờ sự chỉ đạo từ trên”, Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng nhấn mạnh.
Thứ trưởng Thường trực Bộ Giáo dục và Đào tạo Phạm Ngọc Thưởng Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị.
Hướng tới một nền quản lý giáo dục gần dân, sát thực tiễn
Để việc phân cấp quản lý giáo dục đạt hiệu quả, các chuyên gia và cán bộ quản lý đều thống nhất cần tập trung vào ba nhóm giải pháp:
Một là, bồi dưỡng nhân lực: Tổ chức tập huấn chuyên môn, quản lý nhà nước về giáo dục cho cán bộ cấp xã; tăng cường cử cán bộ có kinh nghiệm từ Sở và Phòng GD&ĐT hỗ trợ địa phương trong giai đoạn đầu.
Hai là, hoàn thiện thể chế: Rà soát, bổ sung các quy định còn thiếu, điều chỉnh những nội dung chưa phù hợp, đảm bảo đồng bộ giữa văn bản pháp luật và thực tiễn triển khai.
Ba là, tăng cường giám sát và hỗ trợ kỹ thuật: Thiết lập đường dây nóng, nhóm hỗ trợ trực tuyến; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ để giảm gánh nặng hành chính cho cán bộ cơ sở.
Việc phân cấp quản lý giáo dục theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp là bước đi phù hợp với xu thế quản trị hiện đại, đặt cơ sở giáo dục và người học ở vị trí trung tâm. Thành công của chủ trương này không chỉ phụ thuộc vào văn bản pháp lý mà còn ở sự quyết tâm, năng lực và tinh thần trách nhiệm của đội ngũ cán bộ cơ sở.
Khi cấp xã thực sự trở thành “đầu mối” quản lý sát dân, sát trường, các quyết sách về giáo dục sẽ gần hơn với thực tiễn, đáp ứng nhanh hơn nhu cầu của người học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.
Nhất Nam