Hotline: 
Nền nông nghiệp Việt Nam đang đối mặt với những thách thức lớn trong bối cảnh biến đổi khí hậu, tài nguyên thiên nhiên ngày càng suy giảm, và nhu cầu thực phẩm an toàn của người tiêu dùng ngày càng cao. Nhằm đáp ứng các mục tiêu phát triển bền vững, chiều ngày 10/12 tại Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã tổ chức diễn đàn chính sách “Nông nghiệp sinh thái: Kinh nghiệm từ các đối tác và triển khai thực hiện tại Việt Nam.”
Tầm quan trọng của nông nghiệp sinh thái trong thời đại mới
Nông nghiệp sinh thái không chỉ là xu hướng mà còn là giải pháp cấp thiết để Việt Nam xây dựng nền kinh tế bền vững. Chủ trương này được nêu rõ tại Đại hội Đảng lần thứ XIII và Chiến lược phát triển nông nghiệp – nông thôn bền vững giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045. Mục tiêu là chuyển đổi từ sản xuất nông nghiệp truyền thống sang mô hình sinh thái, kết hợp phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường, và nâng cao chất lượng cuộc sống của nông dân.
Phát biểu tại diễn đàn, Ông Trần Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chuyển đổi sang nông nghiệp sinh thái. “Chúng ta cần đưa ra các giải pháp khả thi và phù hợp để chuyển đổi mô hình nông nghiệp sinh thái tại Việt Nam, từ đó tiến tới một nền nông nghiệp hiện đại, bảo đảm sức khỏe con người.”
Bên cạnh đó, ông cũng đề xuất cần xác định rõ các khái niệm như nông nghiệp hữu cơ, kinh tế tuần hoàn, và nông nghiệp xanh để xây dựng chiến lược phù hợp cho Việt Nam.
Cũng tại sự kiện, PGS.TS Đào Thế Anh, Phó Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, nhận định: ”Sự hình thành mạng lưới nông nghiệp sinh thái tại Việt Nam là cần thiết để phát triển các mô hình nông nghiệp bền vững như nông nghiệp tuần hoàn và nông lâm kết hợp”.
Tuy nhiên, việc triển khai không hề dễ dàng, đặc biệt khi đối mặt với những thách thức như ngành nông nghiệp Việt Nam đang chịu sự tác động nặng nề từ biến đổi khí hậu và thiên tai, khiến tài nguyên đất canh tác giảm 0,2% mỗi năm, trong khi nguồn nước bị ô nhiễm nghiêm trọng và đa dạng sinh học suy giảm đáng kể. Ngành nông nghiệp cũng đóng góp khoảng 30% tổng lượng phát thải khí nhà kính, tạo thêm áp lực về môi trường.
Bên cạnh đó, sự xuất hiện của các dịch bệnh mới, điển hình như dịch tả lợn Châu Phi, đã gây ra những tổn thất lớn về kinh tế và sản xuất. Ngoài ra, xu hướng tiêu dùng cũng thay đổi mạnh mẽ, khi người dân ngày càng đòi hỏi thực phẩm không chỉ an toàn, dinh dưỡng mà còn phải thân thiện với môi trường. Những thách thức này đòi hỏi ngành nông nghiệp phải đổi mới toàn diện, áp dụng các giải pháp công nghệ tiên tiến, xây dựng mô hình phát triển bền vững nhằm đảm bảo an ninh lương thực và bảo vệ môi trường sống.
Những vấn đề trên không chỉ làm suy giảm năng suất và hiệu quả kinh tế, mà còn khiến Việt Nam phải đối mặt với bài toán về an ninh lương thực và môi trường.
Còn theo đề xuất của TS. Nguyễn Quang Tân: “Cần ưu tiên những mô hình dễ áp dụng, kết hợp hỗ trợ tài chính và kỹ thuật để thúc đẩy người dân tham gia chuyển đổi. Đặc biệt, việc giảm dần sử dụng hóa chất trong sản xuất là bước đầu quan trọng”.
Chế độ ăn uống lành mạnh – Yếu tố thúc đẩy nền nông nghiệp sinh thái
Nông nghiệp sinh thái không chỉ là mô hình sản xuất bền vững mà còn đóng vai trò trung tâm trong bảo vệ sức khỏe và môi trường. Theo PGS.TS.BS Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng chia sẻ chế độ ăn uống lành mạnh, giàu thực phẩm có nguồn gốc thực vật, không chỉ giảm nhu cầu chăn nuôi, nguồn phát thải khí nhà kính lớn mà còn tăng tuổi thọ và giảm nguy cơ bệnh tật.
“Dinh dưỡng vừa là kết quả đạt được của nông nghiệp sinh thái, vừa là động lực thúc đẩy thực hành nông nghiệp bền vững. Thực tế cho thấy, chế độ ăn uống lành mạnh không chỉ cải thiện sức khỏe con người mà còn giảm áp lực lên môi trường”, PGS.TS.BS Trương Tuyết Mai bày tỏ.
Ví dụ, tiêu thụ thực phẩm hữu cơ giúp duy trì sự cân bằng sinh thái, tăng độ phì nhiêu của đất và giảm khí CO2 phát thải. Một chế độ ăn giàu rau quả, thay thế thịt đỏ và thực phẩm chế biến sẵn, có thể giảm đáng kể lượng khí thải nhà kính từ ngành chăn nuôi.
Tuy nhiên, bà Mai cũng nhấn mạnh rằng tại Việt Nam có hơn 51% người dân thành thị và 60,2% người dân nông thôn chưa tiêu thụ đủ lượng rau quả. Điều này đòi hỏi cần có chính sách cung ứng thực phẩm hợp lý với giá cả hợp lý để người dân có thể tiếp cận chế độ ăn uống cân đối. Đồng thời nâng cao nhận thức của người dân về lợi ích của chế độ ăn lành mạnh.
Chuyển đổi nông nghiệp sinh thái – Bước đi bền vững và cần thiết
Tại diễn đàn về nông nghiệp sinh thái, đại diện tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) đã giới thiệu công cụ đánh giá hiệu suất nông sinh thái (TAPE). Đây là một giải pháp đột phá giúp đánh giá mức độ bền vững của các mô hình nông nghiệp, từ đó cung cấp bằng chứng khoa học để hỗ trợ hoạch định chính sách hiệu quả. Công cụ này không chỉ là bước tiến trong việc quản lý và phát triển nông nghiệp mà còn mang lại giá trị thực tiễn rõ nét cho những quốc gia muốn chuyển đổi sang mô hình nông nghiệp sinh thái.
Theo FAO, các quốc gia tiên phong trong lĩnh vực này đã đạt được những thành tựu ấn tượng, trở thành những điển hình đáng học hỏi. Ở Pháp, các trang trại hữu cơ và tuần hoàn được thúc đẩy mạnh mẽ, giảm sự phụ thuộc vào hóa chất nông nghiệp, góp phần bảo vệ môi trường. Tại Nhật Bản, sự kết hợp giữa nông nghiệp và du lịch sinh thái đã mang lại giá trị gia tăng cao, vừa quảng bá văn hóa bản địa vừa tạo nguồn thu nhập ổn định cho nông dân. Trong khi đó, Hà Lan là một trong những quốc gia dẫn đầu trong việc ứng dụng công nghệ xanh trong sản xuất nông nghiệp, họ đã áp dụng công nghệ cao để tối ưu hóa sản xuất, đồng thời đảm bảo mục tiêu bảo vệ môi trường.
Những bài học kinh nghiệm này là nguồn cảm hứng quý giá để Việt Nam học hỏi và áp dụng linh hoạt trong điều kiện cụ thể, nhất là ở những vùng chịu nhiều tác động của biến đổi khí hậu như miền Trung và Tây Bắc.
Dựa trên kinh nghiệm từ dự án “Sinh thái nông nghiệp tạo cảnh quan bền vững cho người nghèo ở miền núi phía Bắc”, TS. Nguyễn Quang Tân khẳng định cần ưu tiên hỗ trợ tài chính và kỹ thuật để xây dựng các mô hình nông nghiệp sinh thái. Ông nhấn mạnh, việc triển khai các mô hình mẫu thành công sẽ giúp người dân tin tưởng và thay đổi thói quen canh tác lâu đời.
Theo TS. Cao Đức Phát, Chủ tịch HĐQT Viện Nghiên cứu Quốc tế bày tỏ, Việt Nam đang tập trung nghiên cứu các giống lúa chất lượng cao và xây dựng gói kỹ thuật canh tác bền vững để thích ứng với biến đổi khí hậu và đã đạt được những thành tựu bước đầu trong việc thúc đẩy nông nghiệp sinh thái.
“Việc triển khai đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao là một bước tiến lớn trong nỗ lực xây dựng nền nông nghiệp sinh thái, đánh dấu sự chuyển biến mạnh mẽ của ngành nông nghiệp Việt Nam”, TS Cao Đức Phát nhấn mạnh.
Nông nghiệp sinh thái không chỉ là xu hướng mà còn là con đường tất yếu để Việt Nam phát triển bền vững. Việc triển khai mô hình này không chỉ bảo vệ môi trường mà còn nâng cao chất lượng sống của người dân, góp phần đảm bảo an ninh lương thực trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng.
Chuyển đổi nông nghiệp sinh thái không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần bảo vệ môi trường, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người nông dân. Với sự hỗ trợ từ chính sách, khoa học và công nghệ, Việt Nam hoàn toàn có cơ hội trở thành điểm sáng trong bản đồ nông nghiệp bền vững toàn cầu.
Diệu Linh