Ngày càng nhiều người trẻ rời bỏ công việc ổn định, chọn làm freelance

Trước đây, một công việc ổn định trong khu vực công hoặc doanh nghiệp, với hợp đồng dài hạn, giờ giấc cố định và thu nhập đều đặn, từng được xem là mục tiêu của phần lớn người lao động. Thế nhưng vài năm trở lại đây, ngày càng nhiều người trẻ chủ động rời bỏ những vị trí “ổn định” để chuyển sang làm freelance (làm việc tự do).

Xu hướng này không còn bó hẹp trong một vài ngành nghề đặc thù, mà đang lan rộng sang nhiều lĩnh vực như sáng tạo nội dung, truyền thông – marketing, công nghệ thông tin, giáo dục và các dịch vụ số, bán hàng …

“Ổn định” không còn là ưu tiên hàng đầu

Nhật, 30 tuổi, là một freelancer khá có tiếng trong lĩnh vực marketing. Trước đó, anh từng làm vị trí trưởng phòng tại một doanh nghiệp nhà nước, quản lý một nhóm nhân sự đông đảo. Tuy nhiên, mức lương theo bậc ngạch khó theo kịp chi phí sinh hoạt, đặc biệt từ khi lập gia đình. Trong khi đó, môi trường làm việc với giờ giấc bị quản lý chặt chẽ khiến anh gần như không có cơ hội nhận thêm dự án bên ngoài.

“Ngày rời công ty, tôi lo lắng nhiều hơn là nhẹ nhõm. Nhưng càng làm freelance, tôi càng thấy mình phát triển rõ rệt: được đi nhiều nơi, chủ động học thêm kỹ năng mới, tiếp cận thị trường trực tiếp và tự chịu trách nhiệm với từng dự án mình nhận”, Nhật chia sẻ.

Media, người mẫu, nhiếp ảnh… là những lĩnh vực có tỷ lệ lao động freelance cao. Ảnh: Hà Lam

Tương tự, một phóng viên trẻ từng công tác tại một tòa soạn báo ở TP.HCM cho biết, tính chất công việc giúp anh có nhiều trải nghiệm thực tế. Khi mạng xã hội bùng nổ, anh bắt đầu lập kênh YouTube, TikTok để chia sẻ trải nghiệm du lịch, review địa điểm. Lượng người theo dõi tăng dần, kéo theo thu nhập từ quảng cáo và hợp tác thương hiệu. Cuối cùng, anh quyết định rời tòa soạn để theo đuổi công việc sáng tạo nội dung toàn thời gian.

Với nhiều người trẻ, đặc biệt là Gen Z và nhóm lao động dưới 35 tuổi, khái niệm “ổn định” đang được nhìn nhận lại. Thay vì gắn bó lâu dài với một vị trí cố định, họ ưu tiên sự linh hoạt, khả năng tự quyết và cơ hội gia tăng thu nhập dựa trên năng lực cá nhân.

Freelance không còn là “việc làm tạm”

Theo một số khảo sát của LinkedIn và các nền tảng tuyển dụng quốc tế, Gen Z và Millennials ( Gen Y – người khoảng 35 tuổi) là nhóm sẵn sàng đánh đổi sự ổn định để lấy tính linh hoạt và quyền chủ động trong công việc. Với họ, “việc làm trọn đời” không còn là đích đến duy nhất, mà thay vào đó là trải nghiệm nghề nghiệp đa dạng và khả năng thích ứng nhanh với thị trường hấp dẫn hơn.

Một nghiên cứu về kinh tế gig tại Việt Nam năm 2024 cũng cho thấy, khoảng 14% lực lượng lao động trí thức làm freelance toàn thời gian, 26% làm freelance bán thời gian. Trên phạm vi toàn cầu, ước tính có hơn 435 triệu người đang làm việc theo hình thức freelance, phần lớn là lao động trẻ. Khoảng 70% freelancer dưới 35 tuổi và hơn 20% dưới 25 tuổi. Nhu cầu tuyển dụng công việc freelance trực tuyến cũng tăng mạnh trong những năm gần đây.

Phân tích của Ngân hàng Thế giới, có khoảng 243 triệu thanh niên toàn cầu tham gia các hình thức việc làm linh hoạt, phản ánh rõ sự dịch chuyển của thị trường lao động theo hướng số hóa và phi truyền thống.

Chỉ cần một chiếc laptop và kết nối internet là ngồi ở đâu một freelancer cũng có thể làm việc ” Ảnh: Hà Lam

Hoài Hương, hiện làm trợ lý trực tuyến cho một doanh nghiệp có trụ sở tại Mỹ, cho biết cô làm công việc này từ khi mới ra trường, hoàn toàn làm việc từ nhà tại Việt Nam. “Chỉ cần một chiếc laptop và kết nối internet ổn định, tôi có thể làm việc xuyên biên giới, với thu nhập không thua kém nhiều vị trí văn phòng truyền thống. Tôi chưa từng có ý định nộp hồ sơ xin việc tại một công ty nào khác”, Hương nói.

Tương tự, C.Q, một photographer tự do suốt 15 năm qua. Anh cộng tác với nhiều doanh nghiệp theo từng dự án cụ thể. “ Cũng không ít doanh nghiệp muốn mời tôi về làm nhân viên chính thức, tuy nhiên xem ra tôi cảm thấy mình không phù hợp với môi trường tập thể”, Q nói.

Tại một công ty truyền thông ở TP.HCM, hơn một nửa nhân sự là freelance. Theo CEO doanh nghiệp, không phải công ty không muốn tuyển nhân sự chính thức, mà bởi nhiều người giỏi thích làm việc linh hoạt cho nhiều đơn vị cùng lúc.

Điều này cho thấy, với một bộ phận người lao động trẻ, freelance đã trở thành lựa chọn nghề nghiệp nghiêm túc, chứ không còn là giải pháp “tạm bợ”, giải quyết nhu cầu tài chính trong thời gian chờ xin việc như trước.

Tự do vẫn nhiều áp lực

Dù hấp dẫn, freelance không phải con đường việc làm dễ đi. Theo ông Trần Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp TP.HCM, người làm việc tự do phải đối mặt với nhiều thách thức như thu nhập không ổn định, thiếu bảo hiểm xã hội, không có chế độ phúc lợi dài hạn. Ngoài ra, freelancer buộc phải tự quản lý thời gian, tài chính và liên tục cập nhật kỹ năng để không bị tụt lại phía sau.

Bà Song Uyên, Giám đốc Phát triển dự án tại một doanh nghiệp chuyên cung cấp các dịch vụ truyền thông marketing chia sẻ rằng, người làm việc tự do gặp không ít áp lực. Một freelancer chuyên nghiệp đòi hỏi tính kỷ luật cao hơn rất nhiều so với môi trường công sở. Bởi vì họ không có thương hiệu công ty, không doanh nghiệp bảo chứng, uy tín cá nhân chính là ‘tài sản’ lớn nhất của họ. Uy tín cá nhân quyết định cơ hội hợp tác trong công việc. Theo bà Uyên, cái giá của tự do cũng rất vất vả, vì không phải freelancer nào cũng có việc làm thường xuyên.

Ở góc nhìn thị trường lao động, các chuyên gia trong lĩnh vực đánh giá, xu hướng freelance phản ánh sự thay đổi trong cách nhìn nhận giá trị nghề nghiệp. Đây không hẳn là tín hiệu tiêu cực, mà cho thấy thị trường lao động đang dịch chuyển theo hướng linh hoạt hơn.

Vì thế, vấn đề không nằm ở việc lựa chọn công việc ổn định hay tự do, mà người lao động cần trang bị đầy đủ kỹ năng, kiến thức và các cơ chế bảo vệ để theo đuổi công việc lâu dài và bền vững.

Gia An