Mỹ phẩm online khó kiểm soát: Tiện lợi hay cái bẫy sức khỏe?

Sự tiện lợi của mua sắm trực tuyến đang biến mỹ phẩm online trở thành lựa chọn quen thuộc của hàng triệu người tiêu dùng. Thế nhưng, song hành với ưu điểm đó là mặt trái đầy rủi ro như hàng giả, hàng nhái, sản phẩm kém chất lượng tràn lan mà người mua khó lòng kiểm chứng. Khi “cái đẹp” được trao gửi cho những lọ kem, thỏi son không rõ nguồn gốc, sức khỏe và niềm tin của người dùng có nguy cơ trở thành cái giá phải trả.

Hậu kiểm chưa theo kịp tốc độ bùng nổ thị trường

Theo chuyên gia quốc tế TS. Alain Khaiat, cựu Chủ tịch ban ISO TC 217 về Mỹ phẩm, hiện là Cố vấn khoa học cho cơ quan quản lý của Singapore chỉ ra rằng, Việt Nam cần học hỏi kinh nghiệm châu Âu, nơi đã có hệ thống quản lý mỹ phẩm chặt chẽ từ năm 1976. Theo ông, hậu kiểm sau khi sản phẩm lưu hành chính là “tấm lưới an toàn cuối cùng” để bảo vệ người tiêu dùng. Tuy nhiên, nếu thiếu đội ngũ được đào tạo chuyên sâu, lưới này rất dễ bị thủng.

TS. Alain Khaiat, cựu Chủ tịch ban ISO TC 217 về Mỹ phẩm, hiện là Cố vấn khoa học cho co quan quản lý của Singapore.

Một hồ sơ mỹ phẩm có thể dày tới 500 trang, chỉ những chuyên gia thực sự có kinh nghiệm mới biết cách rà soát và phát hiện vấn đề trong vòng vài phút. Trong khi đó, lực lượng kiểm soát mỹ phẩm ở Việt Nam còn hạn chế về số lượng lẫn chuyên môn, dẫn tới tình trạng nhiều sản phẩm không đạt chuẩn vẫn lưu hành hợp pháp.

Thực tế, phần lớn mỹ phẩm bị thu hồi tại Việt Nam đều chứa kim loại nặng, vi sinh vật hoặc chất cấm nguy hại. Thay vì nhận trách nhiệm, nhiều doanh nghiệp lại vin vào lý do “chỉ là nhà phân phối” hoặc đổ lỗi cho nhà sản xuất. Nhưng theo quy định quốc tế, bất kỳ ai đưa sản phẩm ra thị trường thì đều phải chịu trách nhiệm pháp lý, không thể “phủi tay” khi người tiêu dùng gặp nạn.

Mỹ phẩm giả hoành hành online

Sự bùng nổ thương mại điện tử những năm gần đây khiến việc quản lý mỹ phẩm trở nên phức tạp hơn. Ông Nguyễn Tấn Phong – Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật thuộc Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam thừa nhận rằng, ngay cả ông cũng từng bị lừa khi mua mỹ phẩm online. “Thực tế cá nhân tôi khi mua hàng trực tuyến: sản phẩm được quảng bá qua video hấp dẫn, nhưng khi nhận hàng thì bị giao thiếu và hoàn toàn không tìm được người bán để khiếu nại. Đây là tình trạng mà nhiều người tiêu dùng khác cũng đang gặp phải” ông Phong nói.

Ông Nguyễn Tấn Phong – Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật thuộc Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam.

Theo số liệu từ Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, có tới 60% người tiêu dùng hiện mua mỹ phẩm trực tuyến. Đây là kênh mua sắm tiện lợi, nhưng cũng là “thiên đường” của hàng giả, hàng nhái và mỹ phẩm không rõ nguồn gốc. Cơ quan quản lý đã buộc các sàn thương mại điện tử lớn như Shopee, Lazada hay Tiki phải xác thực danh tính, kiểm tra giấy tờ pháp lý của người bán. Nếu nền tảng buông lỏng quản lý, họ sẽ liên đới chịu trách nhiệm pháp luật.

Tuy nhiên, trên thực tế, việc xác thực này mới chỉ dừng lại ở hình thức, còn khoảng trống trong khâu kiểm chứng chất lượng sản phẩm vẫn rất lớn. Chỉ cần một giấy phép đăng ký kinh doanh và số công bố hợp lệ, hàng loạt sản phẩm chưa qua kiểm nghiệm an toàn đã có thể dễ dàng được bày bán trên sàn.

Người dùng lãnh đủ hậu quả

Hệ quả của những lỗ hổng quản lý là người tiêu dùng phải trả giá đắt. Riêng năm 2024, Bệnh viện Da liễu TP. HCM đã tiếp nhận hơn 80.000 lượt khám, trong đó viêm da tiếp xúc dị ứng do mỹ phẩm đứng thứ ba về tỷ lệ. Nhiều bệnh nhân đến viện trong tình trạng viêm nặng, để lại sẹo hoặc rối loạn sắc tố da sau khi dùng kem trộn, sản phẩm không nhãn mác.

Bác sĩ Nguyễn Vũ Hoàng – Phó giám đốc bệnh viện Da liễu TP. HCM.

Bác sĩ Nguyễn Vũ Hoàng – Phó giám đốc bệnh viện Da liễu TP. HCM cho biết: “Điều trị những biến chứng này không chỉ kéo dài và tốn kém, mà còn ảnh hưởng nặng nề đến tâm lý người bệnh.” Đây là cái giá quá lớn mà xã hội đang phải trả chỉ vì sự buông lỏng trong quản lý và sự thiếu hiểu biết khi chọn lựa sản phẩm làm đẹp.

Để giải quyết tận gốc, các chuyên gia cho rằng cần áp dụng quy trình ba bước: công thức phải do chuyên gia xây dựng, đánh giá an toàn bởi dược sĩ/nhà độc chất học, và sản xuất theo chuẩn GMP. Bên cạnh đó, người tiêu dùng cần trang bị kiến thức cơ bản như đọc kỹ nhãn mác, tra cứu số công bố trên website Bộ Y tế, tránh tin vào quảng cáo “làm đẹp cấp tốc”, Ngoài ra, việc hoàn thiện hành lang pháp lý, công tác tuyên truyền, hướng dẫn và đào tạo kiến thức cho người bán hàng, đặc biệt là những cá nhân có tầm ảnh hưởng trên mạng xã hội, cần được coi trọng. Điều này sẽ giúp thương mại điện tử phát triển theo hướng bền vững, hạn chế rủi ro và bảo vệ lợi ích của cả doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng.

Đã đến lúc siết chặt kiểm soát mỹ phẩm trên thương mại điện tử không chỉ dừng ở những chiến dịch kiểm tra theo đợt. Cơ quan quản lý cần nâng cao năng lực hậu kiểm, tăng cường chế tài xử phạt đủ sức răn đe. Doanh nghiệp phải minh bạch nguồn gốc sản phẩm, đặt đạo đức kinh doanh lên hàng đầu. Người tiêu dùng cần trang bị kiến thức, lựa chọn kênh mua sắm uy tín thay vì “ham rẻ”. Chỉ khi cả ba bên cùng hành động, thị trường mỹ phẩm mới có thể phát triển bền vững, an toàn và lành mạnh. Nếu sự dễ dãi còn kéo dài, thị trường mỹ phẩm sẽ tiếp tục là mảnh đất màu mỡ cho hàng giả, và người tiêu dùng vẫn là nạn nhân cuối cùng.

Thanh Quang