Hotline: 
Trong vài năm trở lại đây, hàng loạt khóa học nghề cấp tốc xuất hiện dày đặc trên TikTok, Facebook, YouTube – từ dạy livestream bán hàng, chăm sóc fanpage, dựng nội dung cho TikTok Shop cho tới make-up, làm nail, pha chế, thậm chí cả các khóa thẩm mỹ như đi kim, cấy tảo, phun xăm… Tất cả đều được quảng cáo với những lời có cánh: “học 1 buổi làm được ngay”, “cam kết ra nghề 100%”, “thu nhập 20 – 50 triệu/tháng sau khóa học”.
Tuy nhiên, đằng sau sự bùng nổ ấy là một thị trường đào tạo hỗn loạn, trong đó không ít cơ sở không có giấy phép, không chương trình chuẩn hóa, không giảng viên đủ tiêu chuẩn nhưng vẫn tuyển sinh công khai với mức học phí từ vài trăm nghìn đến vài chục triệu đồng.
Từ câu chuyện tiền mất, nghề vẫn không học được…
Bạn T.T.Phương, 25 tuổi (ngụ TP.HCM), đăng ký khóa học được quảng cáo trên TikTok là “dạy livestream bán hàng chuyên nghiệp” trị giá 3,5 triệu đồng. “Họ nói sẽ hướng dẫn kỹ thuật nói chuyện, chốt đơn, thiết lập gian hàng. Nhưng vào học chỉ là vài video quay sẵn, kiến thức sơ sài, hỏi giảng viên thì không ai trả lời” Phương chia sẻ.
Không chỉ lĩnh vực livestream, các khóa nghề nhạy cảm như phun xăm thẩm mỹ, chăm sóc da chuyên sâu, hút – cấy tảo, lăn kim vẫn được rao bán rầm rộ. Nhiều nơi quảng cáo “không cần chứng chỉ”, “không cần học y khoa”, thậm chí dạy trực tuyến qua video. Một học viên khác cho biết đã chi 12 triệu đồng cho khóa “chăm sóc da chuyên sâu” học online. “Họ gửi tài liệu vài trang PDF, dạy qua Zoom 3 buổi”, người này nói.
Phóng viên ghi nhận, nhiều cơ sở dùng mô hình “trung tâm đào tạo ảo”, không địa chỉ cố định hoặc chỉ thuê địa chỉ tại các văn phòng ảo. Không đăng ký ngành nghề đào tạo nghề theo quy định. Mượn danh “học viện”, “institute”, “academy” để tạo uy tín. Sử dụng KOL, hot TikToker để quảng cáo khóa học. Cấp các loại “chứng chỉ” từ các trường Trung cấp dạy nghề kết nối nhưng không qua đào tạo bài bản từ các trường.
Với mô hình online, nhiều cá nhân hoặc công ty chỉ cần một fanpage, vài video viral, là có thể thu hút hàng trăm học viên ở thời điểm hiện tại.
Gom tài liệu trên mạng rồi tạo thành khóa học là vi phạm bản quyền, có dấu hiệu lừa đảo nếu gây thiệt hại lớn cho học viên
Ảnh: Minh hoạ
Về vấn đề này, Ths. Hoàng Quốc Long, Phó Chủ tịch Hội GDNN TP.HCM, Hiệu trưởng trường TC Nguyễn Tất Thành, chuyên gia trong lĩnh vực đào tạo nghề, cảnh báo: “Nhu cầu học nhanh, làm nhanh là có thật, nhưng nghề nghiệp không thể hình thành chỉ sau vài buổi Zoom. Đặc biệt trong lĩnh vực thẩm mỹ, học online không thể đảm bảo kỹ thuật và an toàn cho khách hàng.”
“Người học cần tỉnh táo tìm hiểu và kiểm tra giấy phép đào tạo trước khi đăng ký. Không tin vào cam kết ‘học 1 buổi ra nghề’ hay ‘đào tạo cấp tốc có nghề ngay’,… Phải tìm hiểu chương trình, giảng viên và giá trị pháp lý của chứng chỉ.
Ngoài ra, cơ quan quản lý cần siết chặt việc quảng cáo đào tạo nghề trên nền tảng số, tăng cường thanh tra và công khai danh sách đơn vị đào tạo không phép. Thị trường đào tạo nghề online chỉ thực sự phát triển bền vững khi được quản lý đúng mức và học viên có đủ thông tin để tự bảo vệ mình.”, Ths Hoàng Quốc Long nói.
Đến chuyện bị lừa vì muốn “học việc” làm thêm
Trong vai người tìm việc, phóng viên tiếp cận một bài đăng tuyển dụng của trang “Tuyển Dụng Việc Làm Online Tại Nhà” trên Facebook. Trang sử dụng logo Shopee, đăng bài với nội dung ngắn gọn: “Không yêu cầu kinh nghiệm, làm tại nhà, thu nhập hấp dẫn”. Chưa đầy 10 phút sau khi nhắn tin, phóng viên được chuyển qua Zalo, nơi một người tự xưng là “quản lý bán hàng của Shopee” trực tiếp hướng dẫn.
Mở đầu là loạt tin nhắn thân thiện, khẳng định “công việc đơn giản, chỉ cần vài giờ mỗi ngày”. Quản lý liên tục nhắc đến các sàn thương mại điện tử (TMĐT) lớn để củng cố uy tín, đồng thời khẳng định đây là chương trình tuyển dụng của Shopee nhằm “hỗ trợ tăng tương tác sản phẩm”.
Phóng viên được hướng dẫn tham gia vào một website có giao diện giống với sàn TMĐT thật, thực hiện đơn hàng ảo đầu tiên với số tiền vài chục nghìn. Đơn hàng được hoàn lại nhanh chóng, kèm theo phần “hoa hồng” lên đến 15% vào tài khoản cá nhân. Cảm giác giao dịch suôn sẻ và có lời, đồng thời hứa hẹn đào tạo chuyên nghiệp khiến người tham gia tin tưởng. Đây chính là mồi câu đầu tiên để kéo con mồi vào chuỗi nhiệm vụ không hồi kết.
Theo tìm hiểu, dù không có hợp đồng, không xác minh danh tính, không có bất kỳ ràng buộc pháp lý nào, nhưng chỉ trong vòng vài giờ, hàng loạt ứng viên đã tự nguyện chuyển tiền để làm “cộng tác viên” cho một công việc mơ hồ. Thế nhưng, không ít người đã tin rằng chỉ cần hoàn thành vài thao tác đơn giản là có thể kiếm thêm vài triệu mỗi tháng.
Vũ (xin dấu tên) là sinh viên năm 3 tại một trường Đại học tại TP.HCM. Công việc đến với Vũ qua lời giới thiệu của một người bạn. Không cần phỏng vấn hay kiểm tra hồ sơ, Vũ được hướng dẫn tải một ứng dụng và làm cộng tác viên cho một sàn thương mại điện tử lớn với mô tả bán hàng online qua livetream và lên đơn ảo để tăng tương tác cho gian hàng.
Công việc đơn giản, hoa hồng cao, có thể chủ động làm việc bất cứ ở đâu, bất cứ lúc nào, thế là Vũ nhanh chóng bắt đầu công việc. Vũ được “tặng vốn” 30.000 đồng để đi thử một đơn đầu. Sau vài thao tác, tài khoản hiển thị lời 3.000 đồng (10%). Một vài đơn tiếp theo cũng như vậy, nhìn thấy tiền hiển thị trong hệ thống, Vũ bắt đầu tin tưởng công việc này và có ý định đầu tư thêm tiền vào nguồn vốn.
“Lúc đầu mình nghĩ chỉ cần nạp vài chục, vài trăm nghìn là đủ để xoay vòng đi đơn. Nhưng càng làm thì số tiền cần nạp càng nhiều lúc nào không kiểm soát được, Vũ chia sẻ.
Sau mỗi đơn hàng Vũ thực hiện, tài khoản đều đặn hiện thêm tiền. Nhưng khi thử rút, hệ thống lại báo lỗi: chưa hoàn tất, đơn đang treo, cần thêm một đơn nữa, hoặc tài khoản đang bị đóng băng. Những lý do liên tục thay đổi, nhưng đều dẫn đến một yêu cầu: nạp thêm tiền?!
Lời cảnh báo được một giảng viên chia sẻ trên trang cá nhân
Luật Quảng cáo sửa đổi sẽ bảo vệ người dùng trên không gian mạng?
Tại một cuộc hội thảo gần đây, bà Phạm Đắc Mỵ Trân, quyền Trưởng Phòng Thông tin điện tử (Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM cho biết, Luật Quảng cáo sửa đổi năm 2025 (có hiệu lực từ ngày 1/1/2026) sẽ mở rộng phạm vi quản lý; Theo đó, thay vì chỉ tập trung vào việc quản lý trên báo, tạp chí, truyền hình, ấn phẩm sách…, nay sẽ bao phủ môi trường số như mạng xã hội, hoạt động livestream, ứng dụng trực tuyến, nền tảng số…
Còn ở góc nhìn pháp lý, Luật sư Nguyễn Thanh Trung (Đoàn luật sư TP.HCM) cũng chia sẻ: “Theo quy định của Luật Giáo dục nghề nghiệp, mọi hoạt động đào tạo nghề, kể cả online, đều phải được cấp phép, có chương trình đào tạo, đội ngũ giáo viên đạt chuẩn. Việc mở lớp khi chưa có phép có thể bị phạt hành chính lên tới hàng trăm triệu đồng, thậm chí buộc đình chỉ hoạt động. Các khóa dạy thẩm mỹ, chăm sóc da có yếu tố tác động lên cơ thể còn phải đáp ứng điều kiện nghiêm ngặt về chuyên môn y khoa.”
Ông Trung nhấn mạnh: “Trong trường hợp gom tài liệu trên mạng rồi bán thành khóa học là vi phạm bản quyền, vi phạm Luật Quảng cáo vì quảng cáo sai sự thật và có dấu hiệu lừa đảo nếu gây thiệt hại lớn cho học viên”.
Quang Trung
Bài viết liên quan được xem nhiều nhất
