Hotline: 
Trí tuệ nhân tạo, tòa án điện tử và cơ chế thử nghiệm có kiểm soát đang đặt ra yêu cầu cấp thiết về sự tích hợp giữa pháp luật và công nghệ trong thời kỳ chuyển đổi số. Tại Hội thảo “Pháp luật và công nghệ mới” do Khoa Luật, Trường ĐH Kinh tế – Luật tổ chức, các chuyên gia đã thảo luận thách thức, cơ hội và đề xuất giải pháp đổi mới đào tạo, ứng dụng công nghệ trong lĩnh vực pháp lý phù hợp với thực tiễn.
Ngày 16/4, Khoa Luật, Trường Đại học Kinh tế – Luật (ĐHQG TP. HCM) đã tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Pháp luật và công nghệ mới”. Sự kiện thu hút sự tham dự của nhiều chuyên gia, nhà nghiên cứu và đại biểu đến từ các tổ chức, đơn vị uy tín.
PGS.TS Lê Vũ Nam – Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Kinh tế – Luật mong rằng thông qua Hội thảo góp phần tìm kiếm những giải pháp thực tiễn để đổi mới chương trình đào tạo ngành Luật tại Việt Nam, phù hợp với nhu cầu của thị trường công nghệ hiện đại.
Phát biểu khai mạc hội thảo, PGS.TS Lê Vũ Nam – Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Kinh tế – Luật nhấn mạnh: “Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, việc tích hợp giữa pháp luật và công nghệ là một xu thế tất yếu. Hội thảo không chỉ nhằm chia sẻ các nghiên cứu chuyên sâu mà còn góp phần tìm kiếm những giải pháp thực tiễn để đổi mới chương trình đào tạo ngành Luật tại Việt Nam, phù hợp với nhu cầu của thị trường công nghệ hiện đại.”
Hội thảo gồm nhiều tham luận chuyên sâu xoay quanh các chủ đề đang thu hút sự quan tâm trong lĩnh vực luật và công nghệ, gồm: “Trí tuệ nhân tạo (AI) tạo sinh và quyền tiếp cận công lý” do PGS.TS Đoàn Thị Phương Diệp và TS Dương Kim Thế Nguyên trình bày; “Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong hoạt động tư pháp thông qua trợ lý ảo Tòa án nhân dân” do TS Huỳnh Phạm Duy Anh và ThS Phạm Thị Thục Anh trình bày; “Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) theo Dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số” do ThS. Luật gia Lưu Minh Sang trình bày.
PGS.TS Đoàn Thị Phương Diệp cho rằng, việc AI phụ thuộc vào dữ liệu do con người cung cấp cũng đặt ra nhiều thách thức pháp lý và đạo đức cần được cân nhắc kỹ lưỡng.
Tại hội thảo, PGS.TS Đoàn Thị Phương Diệp đã giới thiệu về trí tuệ nhân tạo tạo sinh (generative AI) công nghệ có khả năng tạo ra các nội dung mới như văn bản, hình ảnh, âm nhạc dựa trên dữ liệu đầu vào. Theo PGS.TS Đoàn Thị Phương Diệp, trong lĩnh vực pháp lý, AI tạo sinh có tiềm năng hỗ trợ nâng cao hiệu quả thực thi quyền tiếp cận công lý một trong những quyền con người cơ bản. Tuy nhiên, việc AI phụ thuộc vào dữ liệu do con người cung cấp cũng đặt ra nhiều thách thức pháp lý và đạo đức cần được cân nhắc kỹ lưỡng.
TS Huỳnh Phạm Duy Anh đã chia sẻ về dự án “Trợ lý ảo Tòa án nhân dân” một ứng dụng AI do Tòa án nhân dân Tối cao triển khai từ năm 2022, nhằm xây dựng hệ thống Tòa án điện tử, hỗ trợ công việc của Thẩm phán và Thư ký. TS Huỳnh Phạm Duy Anh chỉ ra những khó khăn về mặt nghiệp vụ và kỹ thuật, đồng thời đề cập đến tiêu chuẩn quốc tế về chất lượng phần mềm AI (ISO/IEC 25059:2023).
Tại Hội thảo, TS Huỳnh Phạm Duy Anh đã chia sẻ về dự án “Trợ lý ảo Tòa án nhân dân” một ứng dụng AI do Tòa án nhân dân Tối cao triển khai từ năm 2022, nhằm xây dựng hệ thống Tòa án điện tử.
Trên cơ sở đó, TS Duy Anh đưa ra một số khuyến nghị nhằm hoàn thiện hệ thống, giúp nâng cao khả năng tiếp cận công lý, rút ngắn thời gian xử lý và giảm chi phí tố tụng cho người dân.
Bên cạnh đó, ThS. Lưu Minh Sang cũng đã chia sẻ về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) một công cụ pháp lý cho phép thử nghiệm các mô hình đổi mới sáng tạo trong môi trường có giới hạn pháp lý.
Theo ThS. Lưu Minh Sang, tại Việt Nam, sandbox hiện đang được đề xuất trong Dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số điểm hạn chế cần được bổ sung, hoàn thiện.
ThS. Lưu Minh Sang đã tập trung phân tích cơ sở lý luận, thực trạng áp dụng và đưa ra các đề xuất nhằm xây dựng khung pháp lý hiệu quả cho sandbox trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh đổi mới sáng tạo. Và cho rằng, cơ chế này đã được nhiều quốc gia áp dụng thành công trong các lĩnh vực như tài chính, trí tuệ nhân tạo, blockchain… Tại Việt Nam, sandbox hiện đang được đề xuất trong Dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số điểm hạn chế cần được bổ sung, hoàn thiện.
Tại hội thảo sinh viên Bùi Thị Đoan Trang (năm cuối ngành Luật Dân sự) đã đặt ra câu hỏi với các diễn giả: “Với sự phát triển nhanh chóng của AI, liệu thế hệ sinh viên hiện nay có gặp khó khăn trong việc theo kịp? Và có cần thiết phải giới hạn sự phát triển của AI hay không?”
Trả lời câu hỏi này, các diễn giả đều cho rằng thay vì giới hạn AI, cần có cách tiếp cận chủ động và thích ứng. Việc mở rộng các ngành đào tạo Luật gắn với công nghệ mới là xu hướng không thể đảo ngược. Nhiều trường đại học trên thế giới như ở Singapore hay Hoa Kỳ đã triển khai các chương trình tích hợp Luật và Công nghệ. Tại Việt Nam, quá trình này cũng đang từng bước được triển khai trong đào tạo và nghiên cứu, đặc biệt trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, luật công nghệ thông tin… Việc trang bị kiến thức pháp lý kết hợp hiểu biết sâu rộng về công nghệ là hành trang cần thiết cho thế hệ sinh viên trong thời đại số, nhằm chủ động hội nhập và đóng góp tích cực vào quá trình chuyển đổi số quốc gia./.
Thanh Quang