Hotline: 
Ngày 26/6, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố Dự thảo Hồ sơ Dự án Luật GDNN (sửa đổi) nhằm lấy ý kiến góp ý rộng rãi từ các tổ chức, chuyên gia và người dân. Hưởng ứng lời mời này, Hiệp hội Giáo dục nghề nghiệp và Nghề công tác xã hội Việt Nam (AVET&SOW) đã có văn bản góp ý gửi tới Bộ Giáo dục và Đào tạo, đề xuất nhiều nội dung quan trọng nhằm nâng cao tính thực tiễn và hiệu quả của Dự thảo Luật.
Tăng tính thống nhất, rõ ràng trong hệ thống pháp luật
Theo Hiệp hội VAVET&SOW, mặc dù Dự thảo đã tuân thủ cơ bản quy định pháp luật hiện hành, nhưng vẫn cần rà soát để bảo đảm tính thống nhất giữa các luật liên quan như Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học, Luật Việc làm…
Hiệp hội Giáo dục nghề nghiệp và Nghề công tác xã hội Việt Nam đã có văn bản góp ý gửi tới Bộ Giáo dục và Đào tạo, đề xuất nhiều nội dung quan trọng nhằm nâng cao tính thực tiễn và hiệu quả của Dự thảo Luật.
Đồng thời, cấu trúc của Dự thảo vẫn còn cứng nhắc và thiếu nhiều điểm nhấn đặc thù của giáo dục nghề nghiệp (GDNN). Hiệp hội đề xuất bổ sung, làm rõ hơn các khái niệm quan trọng như “đào tạo nghề”, “chuẩn chương trình đào tạo”, “trình độ”, “bậc trình độ”… để tránh hiểu sai hoặc gây mơ hồ trong thực hiện.
Nhiều bất cập trong phân loại và công nhận trình độ
Một trong những điểm được Hiệp hội chỉ rõ là bất cập trong việc xác định mối quan hệ giữa trình độ trung cấp và trung học nghề. Việc quy định “chương trình đào tạo trình độ trung cấp để cấp bằng trung cấp” chưa thống nhất với Luật Giáo dục, trong đó hệ thống giáo dục quốc dân đã phân biệt rõ giữa trung học nghề và các trình độ cao hơn.
Việc đưa trình độ trung cấp vào chương trình đào tạo nghề cũng bị đánh giá là không hợp lý khi chuẩn đầu vào trung cấp cao hơn trung học nghề. Điều này tạo ra sự mâu thuẫn và khó khăn trong phân luồng học sinh sau THCS và THPT.
Đề nghị nghiên cứu lại mô hình trường trung học nghề
Đáng chú ý, tại Điều 5 của Dự thảo, Hiệp hội đề nghị cần nghiên cứu lại chủ trương hình thành hệ thống trường trung học nghề. Thực tế hiện nay, với khoảng 800 trường cao đẳng và trung cấp trên cả nước có đủ năng lực thực hiện đào tạo trình độ trung học nghề. Việc thiết lập riêng hệ thống trường trung học nghề là khó khả thi, không cần thiết và cũng không phù hợp với chủ trương tinh gọn bộ máy, giảm đầu mối đơn vị sự nghiệp công lập theo yêu cầu của Chính phủ.
Hiệp hội kiến nghị việc đào tạo trình độ trung học nghề nên giao cho các cơ sở GDNN hiện hành thực hiện, với điều kiện tổ chức sắp xếp lại hợp lý về đội ngũ và chương trình đào tạo, bảo đảm chất lượng và hiệu quả. Nội dung này cũng cần được lý giải rõ ràng, đầy đủ hơn trong Tờ trình kèm theo Dự thảo Luật, tránh tạo hiểu nhầm về việc mở rộng thêm hệ thống trường mới gây lãng phí nguồn lực.
Tăng cường tự chủ nhưng cần rõ trách nhiệm
Mặc dù Dự thảo đã đề cập đến quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình của các cơ sở GDNN, nhưng theo Hiệp hội, nội dung này vẫn còn mơ hồ và chưa thực sự làm rõ bản chất cũng như mức độ tự chủ.
Cụ thể, tại khoản 1 Điều 6 quy định: “Cơ sở giáo dục nghề nghiệp thực hiện quyền tự chủ trong hoạt động chuyên môn và quản trị nội bộ”. Tuy nhiên, quy định này chưa xác định rõ giới hạn tự chủ, những quyền gì được giao, quyền gì phải xin phép, và cơ chế hậu kiểm ra sao.
Đáng lưu ý, Hiệp hội cho rằng cần xem xét lại tính hợp lý trong mối liên hệ giữa quy định về tự chủ (Điều 6) và quy định về đăng ký hoạt động đào tạo (Điều 12). Hiện Điều 12 vẫn yêu cầu thủ tục đăng ký trước khi tổ chức đào tạo, điều này chưa thực sự phù hợp với chủ trương “hậu kiểm” của Đảng và Nhà nước, cũng như với yêu cầu linh hoạt, năng động trong đào tạo nghề để đáp ứng nhu cầu thị trường lao động và sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ.
Hiệp hội đề nghị Dự thảo cần thể hiện rõ hơn quyền tự chủ thực chất, đồng thời thiết kế cơ chế hậu kiểm chặt chẽ, tránh tình trạng vừa hành chính hóa vừa làm chậm khả năng đáp ứng của hệ thống GDNN trước nhu cầu thực tế.
Xây dựng chuẩn chương trình và định hướng đào tạo theo ngành/nghề cụ thể
Một vấn đề trọng tâm khác là quy định về “chuẩn chương trình đào tạo”. Hiệp hội nhấn mạnh rằng nếu không làm rõ vai trò và bản chất của “chuẩn”, việc xây dựng chương trình đào tạo theo ngành nghề sẽ thiếu cơ sở và không đáp ứng được nhu cầu thực tế của thị trường lao động.
Hiệp hội cũng đề nghị cần xác định rõ lộ trình và nhóm ngành ưu tiên khi xây dựng chuẩn chương trình đào tạo, tránh tình trạng xây dựng dàn trải, thiếu trọng tâm.
Quan hệ hợp tác với doanh nghiệp chưa rõ ràng vai trò, trách nhiệm
Trong chương VI của Dự thảo liên quan đến hợp tác với doanh nghiệp, Hiệp hội cho rằng các quy định hiện hành chưa thể hiện rõ cơ chế phối hợp giữa nhà nước, doanh nghiệp và các cơ sở GDNN. Câu hỏi lớn được đặt ra là: “Trách nhiệm của doanh nghiệp trong hợp tác là gì? Trách nhiệm của cơ sở GDNN ra sao?”
Việc thiết kế cơ chế hợp tác theo hướng “win-win” đôi bên cùng có lợi cần được quy định rõ ràng, thay vì chỉ nêu nguyên tắc chung.
Về quy định người dạy nghề cần làm rõ đối tượng và cách gọi tên
Hiệp hội cũng đề nghị xem xét lại quy định tại khoản 3 Điều 19 của Dự thảo Luật liên quan đến người dạy nghề. Hiện nay, đội ngũ tham gia đào tạo nghề tại các cơ sở GDNN không chỉ bao gồm giáo viên, giảng viên chính thức mà còn có nhiều chuyên gia, kỹ thuật viên cao cấp, công nhân lành nghề từ doanh nghiệp trực tiếp tham gia giảng dạy.
Tuy nhiên, Dự thảo chưa làm rõ nếu những người này được phép giảng dạy thì họ được gọi là gì? Có phải là “giảng viên thỉnh giảng” không, hay cần một khái niệm khác phù hợp với đặc thù của GDNN?
Nếu không quy định rõ sẽ rất khó cho các cơ sở GDNN trong việc mời chuyên gia doanh nghiệp tham gia giảng dạy, cũng như trong việc chi trả thù lao và xác định trách nhiệm chuyên môn.
Đề xuất điều chỉnh, biên soạn lại một số điều khoản
Ngoài ra, Hiệp hội cũng góp ý về một số điều cụ thể như: Điều 35 cần làm rõ trách nhiệm của doanh nghiệp thay vì chỉ nêu tên chương là “trách nhiệm doanh nghiệp”. Điều 43 hoạt động hợp tác quốc tế nên được quy định cụ thể hơn thay vì chỉ dừng lại ở khẩu hiệu mang tính định hướng.
Hiệp hội Giáo dục nghề nghiệp và Nghề công tác xã hội Việt Nam đánh giá cao nỗ lực xây dựng Dự thảo Luật GDNN nhưng nhấn mạnh rằng cần tiếp tục chỉnh lý, rà soát và hoàn thiện để đảm bảo tính thống nhất pháp lý, phù hợp thực tiễn giáo dục nghề nghiệp hiện nay, cũng như đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao./.
Thanh Quang