Hotline: 
Trong bối cảnh chuyển đổi số đang làm thay đổi mạnh mẽ thị trường lao động, khởi nghiệp không còn là sân chơi riêng của giới đại học hay doanh nghiệp công nghệ mà trở thành lựa chọn tất yếu với sinh viên trường nghề. Thực tiễn tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long cho thấy, sinh viên nghề với thế mạnh kỹ năng thực hành tốt đang đứng trước nhiều cơ hội tham gia kinh tế số, nhưng cũng đối mặt không ít thách thức về tư duy kinh doanh, kỹ năng số và tiếp cận nguồn lực. Việc xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp phù hợp với đặc thù ngành nghề và quá trình chuyển đổi số đang là yêu cầu cấp thiết.
Tiềm năng lớn, thách thức không nhỏ
Phong trào khởi nghiệp trong cộng đồng học sinh, sinh viên giáo dục nghề nghiệp hiện nay ngày càng phát triển, nhiều trường nghề ở khu vực ĐBSCL đã tích cực triển khai các hoạt động hỗ trợ. Tuy nhiên, bên cạnh tiềm năng, môi trường khởi nghiệp trong các trường nghề vẫn tồn tại không ít khó khăn. Nhiều sinh viên thiếu kiến thức quản trị, kỹ năng số còn hạn chế, định kiến xã hội và khó khăn tiếp cận vốn cũng như nền tảng thương mại số vẫn là những rào cản lớn. Quá trình chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ mới vào hoạt động khởi nghiệp tuy được quan tâm nhưng vẫn còn nhiều khoảng trống cần lấp đầy.
Có thể thấy rằng, môi trường khởi nghiệp trong các trường nghề vẫn tồn tại không ít khó khăn dành cho học sinh, sinh viên.
Theo ThS. Võ Tuyết Ngân – Trường Cao đẳng Cộng đồng Cà Mau và kết quả khảo sát của Viện Nghiên cứu Khoa học Dạy nghề, phần lớn sinh viên cao đẳng tuy có nền tảng kỹ năng thực hành tốt nhưng lại thiếu kiến thức quản trị kinh doanh, lập kế hoạch, kỹ năng tiếp thị số và khả năng tiếp cận vốn. Ngoài ra, định kiến xã hội lâu nay vẫn coi sinh viên nghề chỉ là “người thợ” chứ chưa sẵn sàng nhìn nhận họ ở vai trò chủ doanh nghiệp, nhà sáng lập, phần nào làm giảm động lực lập nghiệp của các em.
Ở góc độ chuyển đổi số, ThS. Nguyễn Duy Khăm – Trường CĐ Nghề Vĩnh Long nhấn mạnh, yêu cầu tích hợp công nghệ vào hoạt động khởi nghiệp không còn là lựa chọn mà đã trở thành tất yếu. Tuy nhiên, sinh viên hiện còn yếu về kỹ năng số, thiếu nền tảng công nghệ, kỹ thuật số hóa sản phẩm và quản trị mô hình kinh doanh trực tuyến, khiến khả năng cạnh tranh trên môi trường số còn nhiều hạn chế.
Về thương mại hóa sản phẩm, ThS. Nguyễn Minh Thẩm – Q. Giám đốc Trung tâm Quan hệ doanh nghiệp, Hỗ trợ HSSV và Tuyển sinh, Trường CĐ Bến Tre chỉ ra rằng, TikTok Shop đang nổi lên như một kênh thương mại điện tử tiềm năng cho HSSV, song hạn chế lớn nằm ở kỹ năng sản xuất video, kinh nghiệm livestream, vận hành gian hàng số và nguồn vốn tiếp thị hạn chế, khiến nhiều dự án khởi nghiệp chưa thể phát huy hiệu quả.
Đặc biệt, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào khởi nghiệp cũng được ThS. Nguyễn Ngọc Đăng Khoa và các cộng sự Trường CĐ Nghề Cần Thơ nhận định là một “con dao hai lưỡi”. AI hỗ trợ tiết kiệm thời gian thiết kế, quảng bá, tối ưu hóa sản phẩm nhưng nếu lạm dụng sẽ làm giảm chất lượng sáng tạo, tiềm ẩn nguy cơ vi phạm bản quyền và tạo sự lệ thuộc quá mức vào công nghệ.
Cần xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp số toàn diện
Trước thực trạng trên, các chuyên gia, giảng viên từ nhiều trường nghề khu vực Đồng bằng sông Cửu Long đã đề xuất nhiều giải pháp thiết thực, khả thi nhằm tháo gỡ khó khăn, tạo điều kiện cho sinh viên khởi nghiệp gắn với ngành nghề đào tạo và bối cảnh chuyển đổi số.
ThS. Nguyễn Minh Thẩm cho rằng, các nền tảng như TikTok Shop, Shopee, Lazada… đang mở ra cơ hội lớn cho học sinh, sinh viên khởi nghiệp.
Theo ThS. Nguyễn Duy Khăm, cần đẩy mạnh đào tạo kỹ năng số và kỹ năng kinh doanh cho sinh viên. Các trường nên tích hợp nội dung digital marketing, thương mại điện tử, quản trị website, lập kế hoạch kinh doanh và tài chính vào chương trình chính khóa, song song với tổ chức các lớp tập huấn ngắn hạn, workshop thực chiến về livestream, sản xuất video quảng bá, kỹ năng vận hành gian hàng TMĐT, giúp sinh viên tiếp cận và thực hành trực tiếp với môi trường kinh doanh số.
Ở khía cạnh phương pháp khởi nghiệp, ThS. Võ Tuyết Ngân đề xuất áp dụng mô hình Lean Startup, khởi nghiệp tinh gọn và số hóa ngành nghề truyền thống. Sinh viên được khuyến khích bắt đầu với sản phẩm tối thiểu khả dụng (MVP), thử nghiệm thị trường, đo lường phản hồi để điều chỉnh và hoàn thiện ý tưởng. Song song đó, cần đẩy mạnh số hóa các ngành nghề truyền thống như sửa chữa, chế biến thực phẩm, thiết kế đồ họa, du lịch trải nghiệm… trên các nền tảng số, TMĐT để tiếp cận khách hàng rộng hơn với chi phí thấp.
Bổ sung vào bức tranh này, ThS. Lê Thanh Hải – Trường CĐ Nghề Trà Vinh cho rằng, để phong trào khởi nghiệp trong trường nghề đạt hiệu quả và đi vào chiều sâu, cần tổ chức các cuộc thi ý tưởng và chương trình ươm tạo bài bản, nhiều vòng.
Theo ông Hải, điều quan trọng là xác định mục tiêu rõ ràng, thiết kế chủ đề phù hợp với thực tế chuyển đổi số, thể lệ minh bạch, truyền thông rộng và tuyển chọn đội ngũ mentor chất lượng. Sau cuộc thi, các dự án khả thi cần tiếp tục được ươm tạo trong không gian sáng tạo, được mentor hỗ trợ, đào tạo về digital marketing, kế hoạch tài chính, kết nối nhà đầu tư và tham gia hội chợ, pitching sản phẩm. “Sự đầu tư bài bản cho giai đoạn sau cuộc thi chính là yếu tố then chốt giúp ý tưởng khởi nghiệp trở thành dự án thương mại hóa khả thi” ThS. Hải nhấn mạnh.
Ông Tô Xuân Giao – Phó Trưởng Văn phòng Hiệp hội GDNN và CTXH Việt Nam tại TP. HCM nhận định, sinh viên trường nghề hiện có nhiều thuận lợi khi khởi nghiệp kỹ thuật, công nghệ nhờ internet toàn cầu và các nền tảng TMĐT, AI. Nhiều cuộc thi sáng tạo số đã được tổ chức, chỉ cần vài khóa đào tạo ngắn hạn là sinh viên có thể tiếp cận hiệu quả. Tuy nhiên, để phong trào đi vào chiều sâu, ông nhấn mạnh điều kiện tiên quyết là sinh viên phải vững tay nghề, giỏi ngoại ngữ, phản biện tốt và biết ứng dụng chuyển đổi số vào thực tế.
Về chiến lược dài hạn, Hiệp hội đã chủ động triển khai nhiều hoạt động thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp số, kết nối hiệu quả giữa Nhà trường – Doanh nghiệp – Nhà nước. Trong đó, các chính sách như Nghị quyết 57-NQ/TW (2024), Quyết định 131/QĐ-TTg (2022), Quyết định 1131/QĐ-TTg (2025)… về chuyển đổi số và giáo dục nghề nghiệp đã được Văn phòng Hiệp hội tại TP. HCM triển khai sâu rộng đến các cơ sở GDNN trên toàn quốc. “Đặc biệt, trong 6 tháng đầu năm 2025, Hiệp hội đã tổ chức lồng ghép chương trình đào tạo chuyển đổi số và AI cho HSSV cuối kỳ, định hướng khởi nghiệp số trong các ngành nghề kinh tế – xã hội, CNTT, TMĐT, kỹ thuật công nghệ… Đồng thời, tăng cường hợp tác với các doanh nghiệp, tổ chức quốc tế và viện nghiên cứu như Google for Education khu vực ASEAN, Viện Maple AI, Viện Nghiên cứu và Phát triển TNGDM nhằm mở rộng cơ hội tiếp cận công nghệ mới cho sinh viên nghề” ông Giao nhấn mạnh.
Ở phương diện thương mại hóa sản phẩm, ThS. Nguyễn Minh Thẩm cho rằng, các nền tảng như TikTok Shop, Shopee, Lazada… đang mở ra cơ hội lớn cho sinh viên khởi nghiệp. Để tận dụng hiệu quả, các trường cần tổ chức chuyên đề đào tạo kỹ năng sản xuất video, livestream bán hàng, sử dụng thuật toán TikTok, các công cụ digital marketing và kỹ năng vận hành gian hàng TMĐT. Đặc biệt, sinh viên nên lập nhóm liên ngành để hỗ trợ nhau sản xuất nội dung, quản lý, vận hành, tối ưu hóa gian hàng số.
Cuối cùng, về ứng dụng trí tuệ nhân tạo, ThS. Nguyễn Ngọc Đăng Khoa và nhóm tác giả Trường CĐ Nghề Cần Thơ nhấn mạnh, AI sẽ tiếp tục là công cụ đắc lực trong thiết kế sản phẩm, quảng bá, phân tích thị trường nhưng sinh viên cần sử dụng một cách có chọn lọc, cân bằng giữa yếu tố công nghệ và sáng tạo cá nhân. Đồng thời, cần nắm vững kiến thức về quyền sở hữu trí tuệ để tránh vi phạm và đảm bảo sự phát triển bền vững.
Có thể thấy, khởi nghiệp trong thời đại số không còn là xu thế mà là nhu cầu tất yếu với sinh viên trường nghề. Để phong trào thực sự hiệu quả, các trường cần chủ động xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp số, trang bị kỹ năng số, kinh doanh và quản trị cho sinh viên. Khai thác linh hoạt chuyển đổi số, TMĐT và AI chính là chìa khóa giúp thế hệ trẻ làm chủ thị trường và nâng cao năng lực cạnh tranh trong nền kinh tế số./.
Thanh Quang