“Khát” nhân công hái cà phê, người nông dân đứng ngồi không yên - Tạp chí điện tử Nghề nghiệp và Cuộc sống

Mùa vụ thu hoạch bước vào cao điểm nhưng người trồng cà phê tại Gia Lai lại đối mặt nỗi lo lớn khi thiếu nhân công trầm trọng. Đây được xem là nghịch lý giữa bối cảnh giá cà phê liên tục duy trì ở mức cao kỷ lục, sản lượng dự báo tăng và kỳ vọng về một mùa vụ bội thu.

Gia Lai từ lâu được xem là thủ phủ cà phê của Việt Nam, nơi có diện tích canh tác hơn 106.000 ha, mỗi năm cho ra trên 400.000 tấn cà phê.

Khó tìm nhân công

Tại xã Ia Krái – một trong những vùng trồng cà phê lâu đời nhất Gia Lai, không khí những ngày này không còn cảnh chọn người nhộn nhịp tại các ngã 3, ngã 4 buôn làng như những năm trước. Thay vào đó là hình ảnh các chủ vườn đứng ngồi không yên, ngày nào cũng lặn lội khắp các rẫy đang thu hoạch để hỏi thuê nhân công.

Bà Nguyễn Thị Quỳnh (Thôn 8, xã Ia Krái) chia sẻ: “Ngày xưa, tầm 5 giờ sáng, đầu làng người hái cà thuê đứng chật kín, chủ vườn chỉ việc chọn, giờ không có mối quen giới thiệu thì chịu chết. Gia đình tôi may còn giữ được 3 bạt (6 người – PV) vì thuê họ hơn 10 năm nay. Mấy ngày nay nhà sắp hái xong, ngày nào cũng có 2 – 3 người đến năn nỉ nhờ nói giúp để nhóm lao động qua hái cho họ”.

Vào cao điểm thu hoạch, mỗi ngày có hàng chục tấn cà phê được nhập tại Công ty Cà phê Ia Blan, xã Ia Krái, Gia Lai – Ảnh: NL

Trong khi một số hộ còn giữ được mối lao động lâu năm, nhiều hộ khác lại rơi vào cảnh “đứng ngồi không yên” khi cà chín rụng đầy gốc mà chưa có ai hái. Bà Lê Thị Thắm (Thôn 9, xã Ia Krái), chủ 3ha cà phê, sốt ruột kể rằng, “Nhà khác trả 130 nghìn đồng mỗi tạ khoán, tôi trả 140–150 nghìn, thậm chí 160 nghìn cũng chịu, miễn có người hái. Vậy mà vẫn chưa ai nhận. Cứ chạy qua các vườn đang hái mà ngóng xem khi nào họ rảnh để qua làm cho mình”.

Không chỉ bà Thắm, bà Hoàng Thị Nhị (Thôn 8, xã Ia Krái) cũng rơi vào cảnh tương tự. Gần 4ha cà phê đang bước vào giai đoạn chín rục mà vẫn chưa tìm thấy nhóm nhân công nào trống lịch: “Trước đây tôi sợ thuê người không có tâm, hái bẻ cành làm cây khó phục hồi. Nhưng giờ chỉ mong có người hái để quả không bị khô trên cây là may rồi”.

Nhiều gia đình giữ được nhân công nhờ là mối quen nhiều năm, trong khi đó dù trả cao hơn nhưng các chủ vườn khác cũng không thuê được người – Ảnh: NL

Không thể chờ vào phương thức tìm lao động truyền thống, nhiều người chuyển sang đăng bài tìm người trên mạng xã hội. Suốt 2 tuần nay, bà Cao Thị Mỹ Lệ (xã Ia Grai, tỉnh Gia Lai) đăng bài liên tục lên các nhóm Facebook tìm người hái cà phê nhưng vẫn không khả quan. “Tôi đăng kèm cả hình vườn cà phê chín đỏ, ghi rõ mức giá 150 nghìn/tạ, bao ăn ở, vậy mà không một cuộc điện thoại”, bà Lệ bất lực nói.

Nhân công đã đi đâu?

Lý giải nguyên nhân, nhiều người cho rằng các năm trước, vẫn có một lực lượng lao động là người Kinh từ các tỉnh miền Trung vào Tây Nguyên hái cà phê thuê. Tuy nhiên năm nay, tình hình thời tiết diễn biến phức tạp, cùng với đó là những trận lũ lụt lớn liên tiếp thời gian qua khiến họ chọn ở lại nhà. Vì thế các chủ vườn chỉ còn trông chờ vào lao động địa phương, phần lớn là người đồng bào dân tộc thiểu số.

Chia sẻ với phóng viên, chị Ksor Dun (ngụ làng Te, xãn Ia Krái) cho biết, rất nhiều người nhờ chị tìm nhân công trong buôn làng. Tuy nhiên chị đành từ chối vì tìm không ra.

“Thanh niên mới lớn thì đi Bình Dương, Sài Gòn làm công ty hết, có thu nhập ổn định, không phải chạy theo việc thời vụ. Người khỏe mạnh, hái nhanh thì họ đều có mối quen từ nhiều năm nên nhận vườn cũ trước, vườn mới phải chờ. Người già với phụ nữ thì hái không đạt nên nhiều chủ chỉ thuê 1 ngày rồi không cho làm nữa”, chị Dun nói.

Nhiều vườn cà phê đã bước vào giai đoạn chín rộ, nếu không kịp thu hoạch có thể ảnh hưởng lớn đến năng suất – Ảnh: NL

Việc thiếu nhân công kéo dài khiến lo ngại về thiệt hại sản lượng gia tăng. Cà phê chín rục nếu không hái kịp sẽ rụng, lên men ngay dưới gốc hoặc khô trên cây, dẫn đến giảm chất lượng nhân. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến lợi nhuận của năm nay mà còn tác động đến năng suất cây trong các mùa vụ tiếp theo. Đây là một thách thức lớn cho ngành cà phê Tây Nguyên. Nếu không có giải pháp lâu dài, tình trạng này sẽ tiếp tục tái diễn và ảnh hưởng đến sản lượng cũng như chất lượng cà phê của cả vùng.

Theo các chuyên gia trong lĩnh vực cà phê, cần thúc đẩy cơ giới hóa trong thu hoạch, đồng thời tăng cường đào tạo lao động trẻ tại chỗ, xây dựng các tổ nhóm lao động chuyên nghiệp. Bên cạnh đó, doanh nghiệp thu mua và hợp tác xã cũng có thể tham gia hỗ trợ kết nối nhân công nhằm giảm bớt áp lực cho người nông dân.

Gia An