Hotline: 
Chọn ngành học chưa bao giờ là câu chuyện đơn giản. Đó là quyết định định hình con đường sự nghiệp và cả cuộc đời, nhưng nhiều học sinh hiện nay vẫn đi theo những lối mòn đầy rủi ro. Các em chọn ngành vì cảm tính, vì chạy theo trào lưu hay vì sức ép từ cha mẹ và xã hội. Đằng sau những lựa chọn ấy là không ít “ảo tưởng” nghề nghiệp, để rồi nhiều em rơi vào hoang mang, chán nản và thất nghiệp khi cầm tấm bằng trên tay.
Trong cuộc trao đổi với Tạp chí Nghề nghiệp và Cuộc sống, ông Trần Anh Tuấn – Phó Chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp TP. HCM thẳng thắn cho rằng đây không còn là câu chuyện cá nhân, mà đã trở thành vấn đề xã hội đáng báo động. Ông cảnh báo nếu không thay đổi cách tiếp cận, hệ lụy về nhân lực và kinh tế sẽ còn kéo dài và ngày càng nặng nề hơn.
Ông Trần Anh Tuấn – Phó Chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp TP. HCM – Ảnh: T.Q
Sai lầm từ định kiến và lựa chọn cảm tính
Ông Tuấn chỉ ra rằng, căn nguyên lớn nhất nằm ở sự thiếu hụt thông tin và định kiến nặng nề của phụ huynh. Nhiều cha mẹ vẫn giữ niềm tin “chỉ có đại học mới làm nên thành công”, chỉ có trường công lập hay ngành học danh tiếng mới đảm bảo tương lai. Chính suy nghĩ ấy vô tình đẩy con trẻ vào lựa chọn xa lạ với năng lực và sở thích của bản thân. “Nhiều em học sinh chọn ngành theo mong muốn của cha mẹ chứ không xuất phát từ đam mê và sở trường. Đó là sai lầm lớn nhất trên con đường lập nghiệp”, ông Tuấn nhấn mạnh.
Theo ông Tuấn căn nguyên lớn nhất trong việc chọn ngành học và cấp học nằm ở sự thiếu hụt thông tin và định kiến nặng nề của phụ huynh – Ảnh: Hội GDNN TP.HCM
Hệ quả của sự lựa chọn sai lầm thể hiện rất rõ. Không ít sinh viên nhanh chóng mất động lực học tập khi nhận ra ngành mình theo không phù hợp. Từ chán nản dẫn đến bỏ học, hoặc dù tốt nghiệp vẫn thiếu kỹ năng và đam mê để bước vào thị trường lao động. Trong khi đó, các doanh nghiệp lại liên tục “khát” nhân lực kỹ thuật lành nghề. Sự lệch pha ấy đang làm tăng tỷ lệ thất nghiệp ở nhóm cử nhân, kỹ sư, đồng thời gây lãng phí lớn cho cả gia đình và xã hội.
Theo ông Tuấn, trong kỷ nguyên công nghệ số, tấm bằng đại học không còn là “tấm vé vàng” như nhiều người vẫn nghĩ. Thành công hôm nay được quyết định bởi năng lực cạnh tranh cá nhân. Muốn vậy, người trẻ cần chuẩn bị cho mình ba hành trang thiết yếu. Đó là khả năng học tập suốt đời luôn sẵn sàng học mới, học nhanh và không ngại chuyển đổi nghề nghiệp. Đó còn là kỹ năng mềm và tư duy nhân văn giao tiếp, hợp tác, giải quyết vấn đề, sáng tạo và đạo đức nghề nghiệp. Và không thể thiếu là năng lực công nghệ số từ hiểu biết AI, dữ liệu đến ứng dụng phần mềm chuyên ngành. “Người thành công trong tương lai không nhất thiết là người giỏi nhất, mà là người thích ứng nhanh và biết khai thác công nghệ sáng tạo nhất”, ông Tuấn khẳng định.
Hành trang và giải pháp cho thế hệ trẻ
Để tránh rơi vào tình trạng chọn ngành “ảo” trong mùa tuyển sinh tới, ông Tuấn khuyên học sinh hãy bắt đầu từ việc tự soi chiếu lại bản thân. Hiểu rõ điểm mạnh, sở thích, giá trị cá nhân là nền tảng cho một quyết định đúng đắn.
Nhiều học sinh hiện nay vẫn đi theo những lối mòn đầy rủi ro, các em chọn ngành vì cảm tính, vì chạy theo trào lưu hay vì sức ép từ cha mẹ và xã hội. (ảnh minh hoạ).
Bên cạnh đó, cần tìm hiểu kỹ chương trình đào tạo, môi trường thực hành và nhu cầu việc làm thay vì chỉ nhìn vào danh tiếng của trường. “Nếu năng lực học tập phổ thông chưa thật sự nổi trội, học nghề hoàn toàn có thể là lựa chọn phù hợp. Chi phí thấp, thời gian đào tạo ngắn, cơ hội việc làm cao đó là con đường thực tế và nhiều triển vọng”, ông Tuấn phân tích.
Ông Tuấn cũng nhấn mạnh hai khái niệm quan trọng: “phù hợp nghề” và “giá trị hành nghề”. Phù hợp nghề nghĩa là ngành học tương thích với kỹ năng, kiến thức và đam mê. Giá trị hành nghề lại gắn với những gì người trẻ coi trọng sự sáng tạo, ổn định hay công bằng. Khi hai yếu tố này giao thoa, động lực và sự gắn bó nghề nghiệp sẽ bền vững. Và đó cũng chính là nền tảng để xây dựng hình ảnh người lao động chuyên nghiệp những người không chỉ giỏi chuyên môn mà còn biết phối hợp, biết thích ứng và có thái độ tích cực trước biến động xã hội.
Hướng nghiệp vì vậy không chỉ là nhiệm vụ của mỗi học sinh. Gia đình cần thay đổi tư duy, tôn trọng lựa chọn xuất phát từ năng lực thực sự của con em. Nhà trường cần tăng cường tư vấn hướng nghiệp một cách bài bản, cung cấp thông tin sát với thị trường lao động. Và bản thân học sinh phải dũng cảm dấn thân, tự phân tích để chọn con đường phù hợp nhất. Chỉ khi cả ba yếu tố ấy cùng đồng hành, “căn bệnh” chọn ngành theo ảo tưởng mới có thể được chữa trị, mở ra một thế hệ lao động tự tin, sáng tạo và đáp ứng đúng nhu cầu của xã hội hiện đại./.
Thanh Quang
Bài liên quan
