Hotline: 
Đổi mới GDNN trong hội nhập quốc tế là hướng đi tất yếu, đổi mới GDNN để tiếp cận với các tiêu chuẩn chung của thế giới, nhưng phải dựa trên cơ sở giữ được những nét đặc thù GDNN Việt Nam.
- Vì sao phải đổi mới giáo dục nghề nghiệp theo hướng hội nhập quốc tế ?
Cùng với sự phát triển vượt bậc của cách mạng khoa học và công nghệ, các quốc gia đang phải đối mặt với rất nhiều cơ hội và thách thức do toàn cầu hóa mang lại. Vì vậy, nguồn nhân lực đã trở thành một tài sản quý nhất, quan trọng nhất và quyết định nhất cho sự tồn tại và phát triển của bất kỳ một quốc gia nào. Khi tri thức đã và đang trở thành một nguồn lực kinh tế chủ yếu của lợi thế cạnh tranh thì nhiều quốc gia xem việc đổi mới hệ thống GDNN là chiến lược sống còn Đổi mới GDNN trong hội nhập quốc tế là hướng đi tất yếu, đổi mới GDNN để tiếp cận với các tiêu chuẩn chung của thế giới, nhưng phải dựa trên cơ sở giữ được những nét đặc thù GDNN Việt Nam. Nghị quyết số 29 – NQ/TW về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng nhu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” nhấn mạnh hơn tầm quan trọng của việc đổi mới GDNN trong bối cảnh toàn cầu hoá nhằm cung cấp nguồn nhân lực để bảo đảm chất lượng và hiệu quả cạnh tranh toàn cầu và hội nhập quốc tế. GDNN cần phải quốc tế hóa nhanh chóng để tạo ra những thế hệ người Việt Nam thành thạo các kỹ năng sống, làm việc và cạnh tranh có văn hóa trên thị trường không biên giới.
- Một số hướng chủ yếu đổi mới quản lý GDNN theo định hướng hội nhập quốc tế
Toàn cầu hoá thúc đẩy cuộc chạy đua phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao tại các quốc gia, khu vực trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam. Việc hội nhập quốc tế tạo điều kiện và thúc đẩy việc thiết lập cơ cấu lao động theo định hướng thị trường, đó là cần có những lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật cao, trong khi những lao động không có chuyên môn kỹ thuật cao sẽ bị cắt giảm hoặc chuyển sang lao động tại các thị trường yêu cầu thấp hơn. Thực tế cho thấy sự nghiệp giáo dục và đào tạo là vũ khí cạnh tranh đóng vai trò quan trọng trong thời đại “thế giới phẳng” ngày nay. Một số giải pháp đổi mới quản lý GDNN định hướng hội nhập quốc tế như sau:
– Một là, tham khảo có chọn lọc những kinh nghiệm của những nước có nền GDNN phát triển để áp dụng, việc này sẽ giúp chúng ta giảm bớt khó khăn, tiết kiệm được thời gian, đi đúng hướng phát triển của thế giới. Khi đó, nguồn nhân lực do nền GDNN đào tạo mới đủ trình độ để hợp tác và cạnh tranh bình đẳng trên toàn cầu. Cụ thể là đổi mới mạnh mẽ nội dung chương trình và phương pháp dạy học theo hướng hội nhập quốc tế. Nội dung chương trình và giáo trình cần được tổ chức xây dựng và triển khai theo hướng mở (cho phép cập nhật thường xuyên về kiến thức trong và ngoài nước, sử dụng giáo trình, học liệu trong nước hoặc ngoài nước một cách linh hoạt để giảng dạy cho người học), nội dung giảng dạy phải gắn chặt và phù hợp với yêu cầu thực tiễn của ngành nghề đào tạo. Về phương pháp, cho phép sử dụng đa dạng các phương pháp dạy học theo nguyên tắc “lấy người học là trung tâm”, giảm tải tối đa giờ giảng trên lớp để người học có thời gian tự học và tự nghiên cứu. Tất nhiên, các cơ sở GDNN cần thường xuyên thực hiện việc kiểm tra, đánh giá khách quan, chặt chẽ để bảo đảm tính hiệu quả của việc dạy và học.
– Hai là Xây dựng hoàn chỉnh hệ thống đảm bảo chất lượng GDNN. Mục đích của việc xây dựng hệ thống đảm bảo chất lượng GDNN là hàng năm sẽ đánh giá, xếp hạng các cơ sở GDNN, trên cơ sở đó, tiêu chuẩn hoá các tiêu chí lựa chọn và xếp hạng một cách công bằng, khách quan, không phân biệt cơ sở GDNN công lập hay cơ sở GDNN tư thục. Kết quả xếp hạng sẽ là căn cứ để các quốc tế tham khảo về GDNN Việt Nam, từ đó tạo cơ hội giao lưu, hợp tác, trao đổi trong lĩnh vực đào tạo và phát triển nguồn nhân lực cao, phù hợp với sự phát triển quốc tế. Đồng thời, cần xây dựng cơ chế đánh giá chất lượng đào tạo thông qua khả năng hoà nhập của nhân lực được đào tạo vào thị trường lao động trong nước cũng như nước ngoài.
– Ba là, thay đổi về phương pháp và hình thức tổ chức dạy và học nhằm mục tiêu “nhấn mạnh đến kỹ năng xử lý vấn đề đặt ra trong công việc hơn là tập trung vào việc làm với kiến thức đã có sẵn”, việc áp dụng các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học của các cơ sở GDNN các nước có nền GDNN tiên tiến thường rất linh hoạt, dựa trên tinh thần đề cao vai trò của người học, tạo điều kiện tối đa cho người học có thể tự học, tự nghiên cứu. Các thiết bị giảng dạy, như máy chiếu, video… chỉ là phương tiện hỗ trợ để nâng cao chất lượng, điều quan trọng hơn là nhận thức GDNN phải mang tính sáng tạo, tinh thần trách nhiệm thể hiện qua việc cải tiến về phương pháp và chương trình đào tạo. Nâng cao chất lượng đào tạo để có những công dân toàn cầu, tăng sức cạnh tranh trên thị trường việc làm không biên giới và trong môi trường đa văn hóa.
– Bốn là, tăng cường các hoạt động nghiên cứu ứng dụng, liên kết đào, lâu dài, cần đặt ra lộ trình đối với mỗi cơ sở GDNN tiến tới quốc tế hóa các tiêu chuẩn đánh giá các hoạt động nghiên cứu, đào tạo để đưa GDNN Việt Nam hội nhập sâu hơn vào môi trường quốc tế. Bên cạnh đó, chú trọng đến việc quảng bá hình ảnh, uy tín cho hệ thống GDNN Việt Nam thông qua các hoạt động hợp tác và truyền thông hiệu quả.
- Khuyến nghị
Trong khuôn khổ vi bài viết này, xin đề xuất một số khuyến nghị sau:
Thứ nhất, khẩn trương nghiên cứu những vấn đề lí luận và thực tiễn để đánh giá thực trạng GDNN trong nền kinh tế thị trường và trong hội nhập quốc tế, khi là quốc gia – thành viên WTO… Trên cơ sở đó quán triệt quan điểm, đường lối, chính sách phát triển GDNN linh hoạt, có hiệu quả, xây dựng được chiến lược, sách lược giáo dục lâu dài, khắc phục tình trạng thực hiện các “biện pháp tình thế” một cách chắp vá, nhất thời, không có hệ thống …
Thứ hai, trên cơ sở Luật GDNN (2014), cải thiện môi trường pháp lí về GDNN, phù hợp với quy định về dịch vụ công. Xây dựng hành lang pháp lí vừa để đảm bảo muc tiêu ,vừa khai thác những nguồn lực bên ngoài để phát triển GDNN.
Thứ ba, phải giữ vững và phát triển những ưu thế, sức mạnh vốn có để tiến hành đổi mới sâu sắc và toàn diện GDNN, khắc phục những mặt yếu kém và bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao về nguồn nhân lực cho CNH-HĐH đất nước, phát triển nền GDNN tiên tiến đủ sức cạnh tranh với các dịch vụ GDNN trên thị trương lao động quốc tế.
Thứ tư, đổi mới quản lí GDNN ở nước ta theo hướng đảm bảo chất lượng là một yếu tố quan trọng, đủ năng lực để thanh tra, kiểm soát các dịch vụ GDNN quốc tế ở Việt Nam, tránh những hậu quả đáng tiếc của những dịch vụ GDNN không đảm bảo chất lượng.
Thứ năm, những yêu cầu về hội nhập quốc tế và GDNN trong tình hình hiện nay, trong một môi trường hoạt động đa dạng, có môi trường pháp lí phong phú, phức tạp, ẩn chứa nhiều khả năng tranh chấp (“vừa hợp tác vừa đấu tranh”) đòi hỏi chúng ta phải có đầy đủ kiến thức pháp lí, có sách lược mang tính nguyên tắc, sự linh hoạt, mềm dẻo … là một yếu tố quan trọng, quyết định sự thành công trong hội nhập quốc tế về giáo dục trong thời đại hiện nay.
Phát triển GDNN sẽ rất sai lầm nếu đi theo xu hướng biệt lập với trào lưu toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế. Bởi vì toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế là xu thế tất yếu, khách quan. Tuy nhiên, toàn cầu hóa cũng làm nảy sinh nhiều vấn đề phức tạp đối với những quốc gia đang phát triển. Điều này xuất phát từ nhữgn mặt tích cực, tiến bộ và những yếu tố tiêu cực của quá trình toàn cầu hóa. Do đó, việc hội nhập quốc tế nói chung, trong lĩnh vực GDNN nói riêng, phải tiến hành “vừa hợp tác, vừa đấu tranh”, khai thác những mặt thuận lợi, tận dụng cơ hội, khắc phục những khó khăn. Hội nhập quốc tế về GDNN, cũng như mọi lĩnh vực khác phải tuân thủ những nguyên tắc, yêu cầu về độc lập, chủ quyền, về xây dựng một nền GDNN phù hợp với mục tiêu và điều kiện thực tiến Việt Nam.
Nhận thức đúng hội nhập quốc tế trên cơ sở quán triệt bài học về “… phát huy cao độ nội lực, đồng thời ra sức khai thác ngoại lực, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại trong điều kiện mới. Phát huy nội lực xem là nhân tố quyết định đối với sự phát triển; đồng thời coi trọng huy động các nguồn ngoại lực, thông qua hội nhập và hợp tác quốc tế, tranh thủ các nguồn lực bên ngoài để phát huy nội lực mạnh hơn, nhằm tạo ra sức mạnh tổng hợp để phát triển đất nước nhanh và bền vững, trên cơ sở giữ vững độc lập dân tộc và định hướng xã hội chủ nghĩa”.
Để tham gia vào thị trường lao động quốc tế và hội nhập có hiệu quả cần xây dựng thương hiệu của từng cơ sở GDNN, để GDNN làm tốt vai trò đào tạo nguồn nhân lực cho đất nước và có thể tồn tại và cạnh tranh trong thời đại hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.
TS. Phan Chính Thức
Chuyên gia đào tạo nghề