Hotline: 
Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đang xây dựng dự thảo Nghị định quy định điều kiện đối với người nước ngoài làm việc tại các cơ sở giáo dục Việt Nam. Đây được xem là bước đi để chuẩn hóa đội ngũ giảng viên quốc tế, bảo đảm chất lượng đào tạo trong bối cảnh giáo dục Việt Nam mở rộng hợp tác, thu hút ngày càng nhiều chuyên gia nước ngoài.
“Việt Nam cần nhân lực quốc tế nhưng phải là nhân lực chất lượng cao,” một cán bộ thuộc Vụ Tổ chức cán bộ (Bộ GD&ĐT) chia sẻ, nhấn mạnh mục tiêu “vừa mở cửa, vừa đặt ra hàng rào kỹ thuật cần thiết”.
Tiêu chuẩn cao hơn cho giáo dục mầm non, phổ thông và giáo dục thường xuyên
Theo dự thảo, yêu cầu chung đối với người nước ngoài giảng dạy hoặc nghiên cứu tại Việt Nam là phải có bằng thạc sĩ trở lên, phù hợp với vị trí đảm nhiệm. Tuy nhiên, từng cấp học lại có tiêu chuẩn riêng phản ánh đặc thù đào tạo.
Ở bậc mầm non, những người trực tiếp giáo dục trẻ phải có bằng cao đẳng trở lên chuyên ngành mầm non, ít nhất hai năm kinh nghiệm và chứng chỉ nghiệp vụ sư phạm. Các hoạt động chuyên đề hoặc giảng dạy môn học trong cơ sở mầm non yêu cầu trình độ tiến sĩ hoặc chức danh giáo sư, phó giáo sư, viện sĩ. Với môn ngoại ngữ, chứng chỉ TESOL hoặc tương đương là bắt buộc.
Một hiệu trưởng trường mầm non quốc tế tại Hà Nội nhìn nhận: “Chuẩn hóa là cần thiết, vì mầm non là bậc học nền tảng. Trẻ nhỏ không thể trở thành nơi thử nghiệm của những giáo viên thiếu chuyên môn.”
Ở bậc phổ thông, dự thảo yêu cầu ứng viên phải có bằng cử nhân phù hợp, kèm nghiệp vụ sư phạm hoặc tối thiểu hai năm kinh nghiệm giảng dạy. Giáo viên ngoại ngữ là người bản ngữ phải đáp ứng tiêu chuẩn bằng cấp và chứng chỉ TESOL. Năng lực sử dụng ngôn ngữ giảng dạy thành thạo là điều kiện bắt buộc.
Với giáo dục thường xuyên, nơi học viên rất đa dạng, yêu cầu tiếp cận gần giống cấp phổ thông nhưng nhấn mạnh vào kinh nghiệm thực tiễn.
Chuẩn hóa sâu hơn tại giáo dục nghề nghiệp và đại học
Ở lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp, dự thảo phân định rõ ràng giữa giảng dạy lý thuyết và giảng dạy thực hành. Người dạy lý thuyết phải có bằng cử nhân đúng ngành hoặc tương đương, thậm chí ưu tiên ứng viên có trình độ tiến sĩ, chức danh khoa học. Những chuyên gia chưa có chứng chỉ nghiệp vụ sư phạm nhưng có từ hai năm kinh nghiệm giảng dạy ở nước ngoài vẫn được chấp nhận.
Ngược lại, đội ngũ giảng dạy thực hành, những người trực tiếp đào tạo kỹ năng nghề được yêu cầu có tối thiểu năm năm kinh nghiệm tại doanh nghiệp hoặc cơ sở sản xuất. Theo đại diện Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp, quy định này nhằm “đảm bảo người thầy nghề thực sự là người làm được, chứ không chỉ biết lý thuyết”.
Với bậc đại học, yêu cầu được nâng lên ở mức cao nhất. Ứng viên giảng dạy hoặc nghiên cứu phải có bằng thạc sĩ trở lên, tốt nhất là tiến sĩ với công bố khoa học thuộc danh mục WoS/Scopus. Trường hợp dạy ngoại ngữ là ngôn ngữ mẹ đẻ được linh hoạt hơn, chỉ cần bằng đại học và chứng chỉ TESOL.
Một lãnh đạo trường đại học tại TP.HCM nhận định: “Nếu đại học muốn nâng tầm, không thể tuyển giảng viên quốc tế chỉ để ‘cho có’. Yêu cầu cao là cách để bảo vệ uy tín học thuật.”
Cơ chế “mở” để không bỏ lỡ nhân tài
Điểm đáng chú ý nhất của dự thảo là sự linh hoạt trong xét tuyển các trường hợp đặc biệt. Nếu chuyên gia nước ngoài sở hữu bằng sáng chế, giải thưởng khoa học hoặc được tổ chức uy tín quốc tế đề cử, cơ sở giáo dục có thể đề xuất tiếp nhận dù họ chưa đáp ứng đầy đủ toàn bộ tiêu chuẩn.
Theo Bộ GD&ĐT, điều khoản này nhằm tránh tình trạng “trói” các trường trước những nhân vật xuất sắc nhưng không nằm gọn trong khung chuẩn. “Thế giới cạnh tranh nhân tài, Việt Nam không thể đứng ngoài cuộc,” đại diện Bộ nhấn mạnh.
Hướng đến môi trường giáo dục quốc tế nhưng an toàn, chất lượng
Việc xây dựng tiêu chuẩn mới cho người nước ngoài vào giảng dạy phản ánh bước chuyển quan trọng của giáo dục Việt Nam: từ mở rộng số lượng sang bảo đảm chất lượng. Mỗi cấp học có yêu cầu riêng, nhưng mục tiêu chung là tạo ra một khung pháp lý thống nhất, minh bạch, đồng thời đủ linh hoạt để cạnh tranh trong thị trường giáo dục toàn cầu.
Dự thảo sẽ tiếp tục được lấy ý kiến rộng rãi trước khi hoàn thiện. Nếu được ban hành, đây sẽ là cơ sở quan trọng giúp các cơ sở giáo dục tuyển chọn đúng người, đúng năng lực – một nền tảng thiết yếu để Việt Nam hội nhập sâu hơn vào hệ thống đào tạo quốc tế.
Bảo Minh