Dạy văn hóa THPT trong cơ sở GDNN: Bộ GD&ĐT chưa lấy lợi ích của người học làm trung tâm

Mặc dù đã có những tiếp thu từ phía Bộ GD&ĐT, tuy nhiên theo nhận định của đại biểu Quốc hội, các chuyên gia, đại diện các cơ sở GDNN, Bản Dự thảo mới nhất Thông tư quy định việc giảng dạy khối lượng kiến thức văn hóa THPT trong các cơ sở GDNN của Bộ GD&ĐT vẫn chưa đặt lợi ích của người học làm trung tâm, thậm chí hạn chế quyền được học của người học

Ngày 8/9, Tổng cục GDNN (Bộ LĐ-TB&XH) đã tổ chức Hội nghị trực tuyến lấy ý kiến, góp ý hoàn thiện Dự thảo Thông tư quy định việc giảng dạy khối lượng kiến thức văn hóa THPT trong các cơ sở GDNN của Bộ GD&ĐT. Hội nghị có sự tham gia của lãnh đạo các vụ, đơn vị của Tổng cục GDNN, đại diện lãnh đạo các cơ sở GDNN đang thực hiện đào tạo chương trình văn hóa THPT.

Chỉ liên thông lên trình độ CĐ – phí lý trong nền giáo dục mở

Góp tiếng nói từ thực tiễn, đại diện nhiều cơ sở GDNN cho rằng, cần mở rộng phạm vi điều chỉnh của Thông tư. Theo bà Nguyễn Thị Thu Dung, Hiệu Trưởng Cao đẳng Y Thái Bình, Đại biểu Quốc hội khóa XV, “phạm vi điều chỉnh trong Dự thảo Thông tư của Bộ GD&ĐT đang bị bó hẹp, gây khó khăn và làm ảnh hưởng đến quyền được học của người học”.

Bà Thu Dung cho biết, trên cương vị là đại biểu Quốc hội đã nhiều lần đề cập đến vấn đề này trên diễn đàn Quốc hội nhưng vẫn chưa được Bộ GD&ĐT giải quyết thấu đáo.

“Trong Thông tư, Bộ GD&ĐT nên quy định 2 chương trình học văn hóa THPT trong các cơ sở GDNN. Thứ nhất là chương trình 4 môn để người học học nghề có thể liên thông lên cao đẳng, nếu người học chỉ lựa chọn học cao đẳng không thôi. Thứ hai là chương trình 7 môn nếu người học muốn sau này liên thông lên Đại học”, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Thu Dung nêu quan điểm.

Theo phân tích của đại biểu Dung, Quyết định số 18/2017/QĐ-TTg ngày 31/5/2017 của Thủ tướng Chính phủ quy định về liên thông giữa trình độ trung cấp, trình độ cao đẳng với trình độ đại học cho phép người tốt nghiệp trung cấp đăng ký tuyển sinh liên thông lên trình độ đại học, được dự tuyển cùng thí sinh tốt nghiệp THPT ở kỳ tuyển sinh vào đại học hàng năm của cơ sở giáo dục đại học. Do đó, nếu Bộ GD&ĐT chỉ quy định chương trình học 4 môn, người học có nhu cầu học liên thông lên đại học sẽ không có đủ điều kiện.

Mặt khác, nếu chỉ học chương trình 4 môn, người học tốt nghiệp trung cấp học lên liên thông lên cao đẳng thi tuyển vị trí viên chức, công chức sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Bởi hồ sơ dự tuyển đều yêu cầu phải có bằng tốt nghiệp THPT. Như vậy làm hạn chế cơ hội của các em.

Trước quan điểm của Bộ GD&ĐT rằng, việc quy định cho học sinh học bổ sung kiến thức một số môn (nếu các em có nguyện vọng) để bảo đảm hoàn thành chương trình giáo dục phổ thông sẽ được quy định trong một văn bản khác, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Thu Dung cho rằng: Nhìn từ thực tế, chỉ một thông tư quy định về việc khối lượng kiến thức văn hóa THPT trong các cơ sở GDNN như thế này cũng đã phải mất đến 7 năm với rất nhiều lần kiến nghị từ Tổng cục GDNN (Bộ LĐ-TB&XH), các đại biểu Quốc hội mới khởi động xây dựng.

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT cũng đã hứa sẽ ban hành Thông tư quy định việc giảng dạy khối lượng kiến thức văn hóa THPT trong các cơ sở GDNN từ năm học trước nữa. Sau 2 năm, đến nay năm học mới đã bắt đầu, Thông tư vẫn mới chỉ ở dạng Dự thảo. “Với độ trễ như vậy, phải chờ đến bao giờ mới có văn bản tiếp theo để tháo gỡ vướng mắc, đảm bảo quyền lợi cho người học?”, đại biểu Nguyễn Thị Thu Dung đặt câu hỏi.

Cùng quan điểm, ông Phạm Hữu Lộc, Hiệu trưởng Trường CĐ Lý Tự Trọng TP Hồ Chí Minh nhận định, Dự thảo Thông tư đang xây dựng theo hướng chỉ cho học sinh sau khi học văn hóa liên thông lên trình độ cao đẳng trong hệ thống GDNN. Trong khi với một đất nước đang phát triển như Việt Nam, nếu việc liên thông chỉ giới hạn trong GDNN, người chỉ dừng lại ở cao đẳng và chững lại ở đó, bế tắc, không được phát triển nữa thì đó là một bất cập, điều phi lý trong nền giáo dục mở theo tinh thần của Nhà nước ta.

Đề xuất sáp nhập trung tâm GDTX vào cơ sở GDNN

Tại Hội nghị, các ý kiến đại biểu cũng đề nghị cho phép các cơ sở GDNN có đủ điều kiện được giảng dạy bổ sung các môn văn hóa để các học viên có thể dự thi tốt nghiệp THPT.

Chia sẻ cách làm của Lào Cai, ông Hoàng Quang Đạt- Hiệu trưởng Trường CĐ Lào Cai cho biết, trên cơ sở nhu cầu, nguyện vọng của người học cũng như thực tiễn công tác dạy nghề lại Lào Cai, trường đã đề xuất được thành lập Trung tâm GDTX trực thuộc hoặc sáp nhập Trung tâm GDNN-GDTX về trường.

Đề xuất này đã được tỉnh Lào Cai ủng hộ và cho thực hiện thí điểm trước tại Thị xã Sapa. Ngay sau khi sáp nhập, tuyển sinh hệ THCS vào học nghề của trường đã tăng 137%, riêng Trung tâm GDNN-GDTX Sapa tăng 188% so với trước đó. Qua 2 năm thí điểm, năm học 2021-2022, số lượng tuyển sinh THCS vào học nghề của Lào Cai tăng 30%, của Trung tâm Sapa tăng gấp đôi.

“Mô hình thí điểm của Lào Cai đã gỡ nút thắt về GDNN của Lào Cai và đã được Bộ GD&ĐT công nhận”, ông Đạt cho biết.

Phản ánh khó khăn trong việc giảng dạy văn hóa, ông Phạm Hữu Lộc – Hiệu trưởng Trường CĐ Lý Tự Trọng TP Hồ Chí Minh cho biết, trung bình mỗi năm, trường tuyển sinh được khoảng 3.500 học sinh từ THCS lên. Ngoài đội ngũ giáo viên cơ hữu, nhà trường phải mời thêm giáo viên thỉnh giảng mới đáp ứng được chương trình đào tạo văn hóa chứ không có Trung tâm GDTX nào đảm trách được việc giảng dạy cho số lượng sinh viên lớn như thế.

“Các trường đại học được phép thành lập Trung tâm GDTX để hỗ trợ công tác giảng dạy vậy tại sao các trường cao đẳng lại không được thành lập?”, ông Lộc đặt câu hỏi; đồng thời đề xuất Bộ và các Sở GD&ĐT cho các cơ sở GDNN có điều kiện thành lập trung tâm GDTX.

Hiệu trưởng Trường CĐ Lý Tự Trọng TP Hồ Chí Minh cũng đề nghị xem lại các môn học mà dự thảo Thông tư đưa ra, liệu sau này, các trung tâm GDTX có công nhận chương trình văn hóa do các cơ sở GDNN đã giảng dạy hay không.

Đại diện các cơ sở GDNN khác cũng tiếp tục đề nghị cho phép các học sinh đã có giấy chứng nhận được học bổ sung các môn học còn thiếu của chương trình giáo dục phổ thông để đủ điều kiện để tham dự kỳ thi tốt nghiệp THPT nếu có nguyện vọng.

Cùng với đó, cho phép các trường trung cấp, cao đẳng có đủ điều kiện và đã dạy khối lượng kiến thức văn hóa THPT rồi thì được quyền tổ chức giảng dạy, bổ sung các môn học còn thiếu cho người học để đáp ứng được yêu cầu của chương trình giáo dục thfường xuyên cấp THPT hoặc chương trình giáo dục phổ thông mới.

Lấy lợi ích người học làm mục tiêu của mọi chính sách

Phát biểu khai mạc Hội nghị trước đó, ông Trương Anh Dũng- Tổng cục trưởng Tổng cục GDNN cho biết, xung quanh câu chuyện dạy văn hóa THPT cho học sinh ở ở các cơ sở GDNN hiện vẫn còn nhiều bất cập, vướng mắc.

Từ đầu năm 2021 đến nay, đã có nhiều cuộc họp cũng như các ý kiến góp ý bằng văn bản giữa Bộ LĐ-TB&XH, các cơ quan liên quan với Bộ GD&ĐT, trong đó ở cấp cao nhất là cuộc họp giữa Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam với đại diện lãnh đạo hai Bộ bàn giải pháp tháo gỡ.

Mới đây nhất, Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành 2 Chỉ thị: Chỉ thị 14/CT-TTg ngày 25/5/2021 về đẩy mạnh công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập giai đoạn 2021-2030; Chỉ thị số 16/CT-TTg ngày 14/6/2021 về đảm bảo việc làm bền vững, nâng cao mức sống, cải thiện điều kiện làm việc của công nhân lao động.

Trong 2 Chỉ thị, Thủ tướng đều nhấn mạnh việc phối hợp giữa Bộ GD&ĐT và Bộ LĐ-TB&XH để tạo điều kiện cho cơ sở GDNN tổ chức giảng dạy chương trình GDTX cấp THPT cho học sinh tốt nghiệp THCS để đẩy mạnh phân luồng, đảm bảo quyền lợi cho người học, vừa học nghề vừa học văn hóa THPT ngay tại cơ sở GDNN.

Bộ GD&ĐT cũng đã xây dựng Dự thảo Thông tư quy định việc giảng dạy khối lượng kiến thức văn hóa THPT trong các cơ sở GDNN. Bộ LĐ-TB&XH rất mong muốn Thông tư này khi được ban hành sẽ tạo cơ hội học tập cho người học, đáp ứng nhu cầu của xã hội, tạo cơ hội khai thác, tối ưu hóa năng lực của các cơ sở GDĐT trong cả nước trong việc tham gia dạy chữ, dạy nghề cho người học, cho người dân.

Để thực hiện được mục tiêu này, Bộ LĐ-TB&XH đã góp ý với Bộ GD&ĐT, Thông tư cần giải quyết 2 vấn đề lớn. Thứ nhất là quy định cụ thể khối lượng kiến thức văn hóa THPT cần thiết để học sinh học liên thông từ trung cấp lên cao đẳng. Vì Thông tư 16 hiện đã lạc hậu so với chương trình giáo dục phổ thông mới.

Thứ hai là cần quy định thêm một phần “delta” về khối lượng văn hóa cần thiết nào đó để cùng với khối lượng kiến thức văn hóa THPT cơ bản, cốt lõi kia, các em đủ điều kiện để thi tốt nghiệp THPT hoặc được cấp giấy chứng nhận hoàn thành chương trình văn hóa THPT. Có như vậy mới tạo được động lực, sức hút cũng như để thực hiện được mục tiêu phân luồng của Chính phủ. Tuy nhiên các nội dung này, theo ông Dũng, hiện Bộ GD&ĐT chưa tiếp thu.

Thông tin thêm về bản Dự thảo Thông tư mới nhất, ông Vũ Xuân Hùng – Vụ trưởng Vụ Đào tạo chính quy cho biết, Bộ GD&ĐT đã tiếp thu một số vấn đề về mặt kỹ thuật, về khối lượng kiến thức văn hóa THPT dành cho người học trong các cơ sở GDNN.

Dự thảo mới nhất có 3 điểm thay đổi so với Dự thảo trước đó. Thứ nhất, về mục đích học kiến thức văn hóa THPT, Dự thảo lần 1 quy định học sinh có giấy chứng nhận đủ yêu cầu khối lượng kiến thức văn hóa THPT được bảo lưu, khi học bổ sung các môn học để hoàn thành chương trình tiếp theo.

Song dự thảo mới nhất thì không còn, mà chỉ ghi chung chung, đúng theo quy định của Luật Giáo dục năm 2019 là: giúp cho học sinh có bằng tốt nghiệp THCS theo học trình độ trung cấp có nguyện vọng học lên trình độ cao đẳng trong cơ sở GDNN được học kiến thức văn hóa THPT để học lên trình độ cao hơn của GDNN và sử dụng trong các trường hợp cụ thể theo quy định của pháp luật.

Thứ 2, nội dung kiến thức văn hóa THPT theo các môn thì được chia theo các nhóm ngành. Quy định này mới so với Dự thảo Thông tư lần 1 nhưng không khác gì nhiều so với Thông tư 16 trước đây.

Thứ 3, Dự thảo quy định trách nhiệm của Sở GD&ĐT … phê duyệt kế hoạch giảng dạy của các trường, nhưng toàn bộ Dự thảo lại không quy định quy trình, thủ tục, hồ sơ cơ sở GDNN cần gửi Sở GD&ĐT để phê duyệt.

Trong khi đó nội dung người học cần, cơ sở GDNN cần lại chưa được đề cập đến dù Bộ LĐ-TB&XH đã nhiều lần tham gia góp ý kiến.

Ông Vũ Xuân Hùng cho biết, với quan điểm lấy người học làm trung tâm, Tổng cục GDNN sẽ tham mưu trình lãnh đạo Bộ LĐ-TB&XH có văn bản gửi Bộ GD&ĐT góp ý hoàn thiện Dự thảo Thông tư. Theo đó tiếp tục đề nghị, cho phép học sinh đã có Giấy chứng nhận được học bổ sung các môn học còn thiếu của chương trình giáo dục THPT để có đủ điều kiện tham dự kỳ thi tốt nghiệp THPT nếu có nguyện vọng.

Cho phép trường trung cấp, cao đẳng đủ điều kiện, đã dạy khối lượng kiến thức văn hóa THPT rồi thì được quyền giảng dạy, bổ sung môn học còn thiếu cho người học để đáp ứng yêu cầu của chương trình GDTX cấp THPT hoặc chương trình giáo dục phổ thông mới.

Đồng thời đề nghị quy định rõ, cụ thể hơn nữa, mục đích học khối lượng kiến thức văn hóa THPT. Trong đó ghi rõ, mục đích học không chỉ để liên thông lên trình độ cao đẳng mà còn là điều kiện để học sinh tham gia dự tuyển vào giáo dục đại học hoặc liên thông lên trình độ đại học hoặc sử dụng trong các trường hợp khác theo quy định của pháp luật.

“Chẳng hạn, một số trường hợp có Giấy chứng nhận hoàn thành khối lượng kiến thức văn hóa THPT rồi ngoài việc liên thông lên trình độ cao hơn thì được sử dụng trong việc tuyển dụng vào các cơ quan, tổ chức, đơn vị sự nghiệp, doanh nghiệp hoặc có thể so sánh tương đương với Giấy chứng nhận hoàn thành THPT, Bằng tốt nghiệp THPT”, ông Hùng cho biết.

Hải Yến