Hotline: 
Khi lực lượng Taliban chiếm thành công thủ đô Kabul, một câu hỏi được cộng đồng quốc tế quan tâm ai sẽ là người đứng đầu chính quyền mới ở Afghanistan?
Chính quyền cũ
Amrullah Saleh, phó tổng thống thứ nhất của Afghanistan, tuyên bố ông là lãnh đạo lâm thời hợp pháp sau khi Tổng thống Ashraf Ghani rời đất nước.
“Theo hiến pháp của Afghanistan, khi tổng thống vắng mặt, chạy trốn, từ chức hoặc thiệt mạng, phó tổng thống thứ nhất trở thành tổng thống lâm thời. Tôi đang có mặt tại đất nước của mình và là tổng thống lâm thời hợp pháp. Tôi đang liên hệ với tất cả lãnh đạo để đảm bảo sự ủng hộ và đồng thuận của họ”, Amrullah Saleh viết trên Twitter hôm nay.
Tổng thống Ghani hôm 15/8 rời Afghanistan chạy tới Tajikistan cùng Cố vấn An ninh Quốc gia Hamdullah Muhib và Chánh văn phòng Tổng thống Fazel Mahmood Fazli, khi lực lượng Taliban tiến đến cửa ngõ thủ đô Kabul. Một số nghị sĩ Afghanistan, bao gồm Chủ tịch Hạ viện Mir Rahman Rahmani, được cho là cũng đã di tản đến thủ đô Islamabad của Pakistan.
Trong một loạt tweet hôm nay, Phó tổng thống Saleh cho biết việc tranh luận với Tổng thống Mỹ Joe Biden là “vô ích”, sau khi ông chủ Nhà Trắng kiên quyết rút toàn bộ quân khỏi Afghanistan, đồng thời cho rằng Taliban chiếm Afghanistan do các lãnh đạo chính trị nước này tháo chạy và quân đội không có ý chí kháng cự.
Phó tổng thống Afghanistan cho hay khác với Mỹ và NATO, lực lượng của ông “không đánh mất tinh thần và vẫn nhìn thấy những cơ hội to lớn phía trước”, đồng thời kêu gọi kháng chiến chống Taliban.
Saleh, người hiện ẩn náu sau khi Taliban tiếp quản thủ đô, tuyên bố sẽ không bao giờ “cúi đầu trước những kẻ khủng bố” và “không bao giờ phản bội” Ahmad Shah Massoud, thủ lĩnh Liên minh phương Bắc đã bị al-Qaeda ám sát. Mỹ hồi năm 2001 đưa quân vào Afghanistan lật đổ chế độ Taliban và đưa Liên minh phương Bắc lên nắm quyền.
Lực lượng Taliban
Từ lâu, Taliban đã thể hiện rõ ràng sự căm ghét của mình đối với chế độ dân chủ. Vì thế, có thể sắp đến họ sẽ bãi bỏ Hiến pháp năm 2004 và thành lập Tiểu vương quốc Hồi giáo Afghanistan.
Khi Taliban trở lại, vị trí nguyên thủ quốc gia giờ đây phức tạp hơn trước rất nhiều. Ứng cử viên sáng giá nhất cho vị trí này là ông Haibatullah Akhunzada, thủ lĩnh tối cao của Taliban. Ông đã lên nắm quyền khi người tiền nhiệm Akhtar Mansour bị giết trong một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Mỹ gần biên giới Afghanistan – Pakistan vào năm 2016.
Ông Akhunzada lớn lên ở Panjwai, một quận ngoài rìa Kandahar. Giống như các thủ lĩnh khác của Taliban, ông là người Pashtun, dân tộc đông nhất ở Afghanistan.
Ông Akhunzada đã trở thành thẩm phán hàng đầu về tôn giáo của Taliban. Nhiệm vụ của ông là giải quyết những vấn đề như tính chính danh của các vụ tấn công liều chết, hay việc tấn công tổ chức Nhà nước Hồi giáo là đúng hay sai.
Vào năm 2016, ông được hội đồng tối cao của Taliban chọn làm thủ lĩnh tối cao của lực lượng này. Các nhà phân tích cho rằng ông có lối suy nghĩ thực tiễn hơn nhiều người nghĩ. Ông cho phép đàm phán với Mỹ, liên tục động viên binh lính và công chức cấp thấp của Taliban để lấy lòng họ.
Điều này có nghĩa rằng ông Akhunzada, người đang giữ chức danh “thủ lĩnh của những người trung thành”, sẽ đảm nhận vai trò lãnh đạo chính phủ.
Quyền lực của Taliban không nằm ở chỉ một người. Mặc dù họ đều mang lý tưởng chung, các thủ lĩnh có thể có những chiến lược, mạng lưới người ủng hộ, những mối quan hệ ngoại quốc và khát vọng của riêng mình.
Hiện tại, ông Akhunzada có 3 cấp dưới, mỗi người mang thế mạnh khác nhau. Những thế mạnh này có thể sẽ quyết định vị trí của họ trong chính quyền Taliban.
Người nổi tiếng nhất trong số đó là ông Ahmed Ghani Baradar.Ông Baradar là một trong những thành viên đầu tiên của Taliban, hiện đứng đầu văn phòng chính trị của lực lượng này. Ông từng bị bắt ở Karachi vào năm 2010 và bị giam giữ ở một nhà tù tại Pakistan trong 8 năm. Sau đó, ông được thả ra theo yêu cầu của Mỹ để hỗ trợ các cuộc đàm phán giữa Taliban và nước này.
Ông trở thành đại sứ của Taliban, đích thân tham dự nhiều cuộc họp với giới chức của các nước như Pakistan và Trung Quốc. Bên cạnh đó, ông còn trò chuyện qua điện thoại cùng cựu Tổng thống Donald Trump.
Thủ lĩnh thứ hai của Taliban là ông Mohammad Yaqoob, con trai của ông Omar, người được cho là kiến trúc sư của chiến dịch giúp lực lượng này chiếm được Kabul. Ông Yaqoob phụ trách giám sát hoạt động quân sự của tổ chức.
Năm năm trước, ông Yaqoob đã được đề cử làm thủ lĩnh của phong trào Taliban. Tuy nhiên, vì cảm thấy bản thân thiếu kinh nghiệm chiến trường và tuổi còn trẻ, ông quyết định ủng hộ ông Akhunzada đảm nhiệm chức vụ này.
Người thứ ba, và có lẽ là người nguy hiểm nhất, là ông Sirajuddin Haqqani. Ông là thủ lĩnh khiến các cơ quan tình báo phương Tây lo ngại nhiều nhất.
Ông Haqqani là con trai của cố chỉ huy mujahideen Jalaluddin Haqqani. Nhóm của ông Haqqani đã hỗ trợ lực lượng Taliban từ năm 2001, được cho là gây ra nhiều vụ tấn công liều chết ở Kabul và nhiều nơi khác. Ông đảm nhận vai trò giám sát tài sản chính và quân sự của lực lượng này. Bên cạnh đó, ông còn thân cận với giới cấp cao của tổ chức al-Qaeda, cũng như với Cơ quan Tình báo Pakistan. FBI đã thêm tên ông vào danh sách các nghi phạm bị truy nã gắt gao nhất, cho rằng ông “nguy hiểm và được trang bị vũ khí”.
PV (T/h)