Hotline: 
Hai năm trước, Zechariah Osburn ngồi xuống để điền đơn Common Application vào đại học. Anh sợ việc phải đến trường và ngồi cả ngày ở bàn học, dù học hành khá tốt, nên việc lấy bằng đại học dường như là một điều không khó. Cha mẹ cũng ủng hộ. Nhưng vào một đêm khuya hồi năm cuối trung học, khi nhìn vào đơn xin nhập học, Osburn quyết định từ bỏ kế hoạch đó. “Tôi cảm thấy như một kẻ giả mạo,” anh chia sẻ.
Anh không rõ mình muốn theo nghề gì, và cũng không có đủ tiền cho đại học. Thay vì gánh khoản nợ học phí trong nhiều năm, Osburn tập trung phát triển công việc phụ là dịch vụ làm vườn thành doanh nghiệp toàn thời gian. Hiện tại, mới 20 tuổi, anh là chủ của Công ty “Z’s Exterior Services” ở Bắc Virginia chuyên cung cấp dịch vụ chăm sóc sân vườn với vài nhân viên toàn thời gian và bán thời gian, đồng thời đang có kế hoạch mở rộng.
Một khảo sát từ trang việc làm “Handshake” cho thấy, có 62% sinh viên năm cuối đại học đã quen với các công cụ AI nói rằng họ “ít nhiều lo lắng” việc tự động hóa qua AI sẽ ảnh hưởng đến triển vọng nghề nghiệp của họ. Con số này cao hơn nhiều so với mức 44% vào năm 2023.
Những ngành từng được cho là ổn định như công nghệ, tư vấn, tuyển dụng, pháp luật… đều đối mặt rủi ro khi các công việc cấp đầu vào bắt đầu được trao cho AI. Theo Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York, tỉ lệ thất nghiệp của các tân cử nhân đã tăng lên 5,8% đầu năm 2025, so với 4,6% cùng kỳ năm trước.
Trong khi đó, các công việc tay nghề, một số thậm chí có mức thu nhập 6 con số bắt đầu được nhiều người trẻ xem như một ốc đảo an toàn.
Tỷ lệ sinh viên các trường cao đẳng theo học các ngành nghề kỹ thuật so với các bằng khác đã tăng từ khoảng 15% năm 2019 lên gần 20% năm 2024, theo dữ liệu của National Student Clearinghouse Research Center.
Gary Specter, CEO của Simpro (công ty phần mềm quản lý dự án & công việc cho ngành dịch vụ hiện trường và các hợp đồng nghề) nói: “Họ (Gen Z) rất quen thuộc với công nghệ; nó là một phần trong cuộc sống hàng ngày của họ. Ta đang thấy một sự hội tụ giữa công nghệ và các công việc thực hành tay nghề.”
Với một số người, việc chuyển sang công việc tay nghề có nghĩa là từ bỏ giấc mơ đại học mà cha mẹ, anh chị em, mọi bộ phim tuổi trẻ đã vẽ ra. Khi tầng lớp trung lưu Mỹ phát triển, việc học đại học trở nên phổ biến hơn, năm 1970, chỉ khoảng 11% người lớn Mỹ có bằng cử nhân; đến 2021, con số này tăng lên khoảng 38%, theo dữ liệu điều tra dân số Hoa Kỳ. Nhưng việc đẩy mạnh học đại học đã bỏ qua những con đường nghề khác, và gắn liền với nó là định kiến tiêu cực với công việc tay nghề, mặc dù chi phí học đại học ngày càng cao đã làm giảm sức hấp dẫn của con đường này.
Ryan Daniels, 22 tuổi, bỏ đại học University of Florida sau năm đầu tiên (năm 2022) để theo đuổi công việc dọn, rửa bằng máy áp lực (pressure-washing) toàn thời gian và hiện giờ đã trở thành công ty riêng RHI Pressure Washing. Thay vì sống chật vật với chi phí sinh hoạt như sinh viên đại học, Daniels có thể trả tiền cho bản thân và ba nhân viên. Căn cứ dữ liệu của Cục Thống kê Lao động Mỹ, công việc xây dựng có mức lương trung bình từ 19 – 45 USD/giờ; việc bảo trì và sửa chữa có mức lương khoảng 14 – 44 USD/giờ; thợ điện và thợ ống nước trung bình kiếm khoảng 29 USD/giờ (theo Indeed).
Thay vì phải chịu đựng chi phí đại học, Daniels đã xây dựng doanh nghiệp của riêng mình. Anh nói rằng hầu như ngày nào cũng dùng ChatGPT, ví dụ để soạn thư phản hồi khách hàng, gửi email hàng loạt… Đối với anh, AI không đe dọa, nó giúp quản lý công việc tốt hơn. “Gen AI có thể ‘lấy đi’ việc làm văn phòng, nhưng nó thực sự giúp chúng tôi ở đây.”
Mặc dù bằng đại học vẫn có lợi về lâu dài, ví dụ thu nhập trung bình của một cử nhân Gen Z năm 2024 là khoảng 60.000 USD, so với khoảng 40.000 USD cho người chỉ tốt nghiệp trung học (theo dữ liệu từ Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York), khoảng cách này có thể thu hẹp ở các nghề tay nghề.
Không chỉ vậy, theo LinkedIn, ngành xây dựng đang là một trong những ngành phát triển nhanh nhất tuyển dụng những người mới tốt nghiệp đại học; các công ty tiện ích, dầu khí, khai khoáng cũng đang tuyển nhân viên đầu vào.
The Business Insider