Hotline: 
Khi Tết nguyên đán cận kề, với những người lao động xa quê, câu chuyện ngóng chờ thưởng tết lại càng trở nên bức thiết. Và khi “lương, thưởng” chưa về, trong khi nhu cầu tiêu dùng lại tăng cao, việc được “ứng lương” trở thành nhu cầu bức thiết với nhiều công nhân, lao động khó khăn…
Theo thông tin được Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam công bố chiều 10/1, dù nhìn chung mức thưởng Tết âm lịch năm nay dự kiến tương đương của năm 2022 song mức thưởng tết của nhiều doanh nghiệp thuộc các lĩnh vực dệt may, da giày, chế biến gỗ… lại giảm mạnh từ 10% đến 20%.
Tại cuộc họp, bà Vũ Thị Giáng Hương – Trưởng ban Tuyên giáo Tổng Liên đoàn cho biết, từ tháng 9/2022 đến hết ngày 8/1/2023, đã có 1.300 doanh nghiệp (tại 50 tỉnh, thành) gặp khó khăn, bị cắt giảm đơn hàng nên phải giảm giờ làm của hơn 546 nghìn lao động.
Trong đó, giảm giờ làm hoặc đang ngừng việc có hưởng lương là 491.212 người (chiếm 89,82% tổng số người bị ảnh hưởng); tạm hoãn thực hiện hợp đồng lao động, nghỉ việc không hưởng lương là 7.000 người (chiếm 1,28%); chấm dứt hợp đồng lao động với 48.623 người (chiếm 9%).
Số lao động bị ảnh hưởng trên phần lớn ở các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (chiếm 75%), tập trung trong 3 ngành dệt may, da giày, chế biến gỗ. Đáng chú ý, 70% tổng số người lao động bị ảnh hưởng chủ yếu ở TP.HCM, Long An, Tây Ninh, Đồng Nai, Bình Dương, An Giang…
Đáng chú ý, một khảo sát gần đây của Tổng Liên đoàn cho thấy, có tới hơn 30 nghìn lao động nữ từ 35 tuổi trở lên và gần 9.500 lao động đang trong thời kỳ thai sản, nuôi con nhỏ dưới 12 tháng tuổi bị ảnh hưởng do doanh nghiệp bị cắt giảm đơn hàng, chấm dứt hợp đồng lao động.
Trao đổi với báo chí, lãnh đạo Liên đoàn lao động của nhiều tỉnh thành cũng cho biết, trước tình hình khó khăn về việc làm, cùng giá cả tăng cao đã ảnh hưởng đến chất lượng sống của rất người lao động; đặc biệt là người lao động có thu nhập thấp, đang phải thuê nhà trọ và nuôi con nhỏ.
Công nhân chi tiêu chắt chiu, ngóng chờ thưởng Tết
Với những người lao động xa quê, câu chuyện ngóng chờ thưởng tết lại càng trở nên bức thiết, rõ ràng hơn. Bởi khi tết đến, các công nhân, lao động lại gánh nặng những chi phí như mua đồ Tết, biếu quà Tết cho cha mẹ, nội ngoại; mua sắm thực phẩm sử dụng trong mấy ngày Tết; tiền lì xì, tàu xe di chuyển về quê…
Năm nay, trước tình trạng doanh nghiệp cắt giảm giờ làm, giảm đơn hàng làm ảnh hưởng đến việc làm của người lao động, nhiều công nhân không khỏi lo lắng về vấn đề thưởng Tết.
Đơn cử, một nam công nhân có gần 11 năm làm tại công ty sản xuất máy lạnh ở Khu công nghiệp Thăng Long (Đông Anh, Hà Nội) tâm sự, chưa khi nào anh lại “rảnh” như năm nay. Bình thường, anh vẫn được làm 12 tiếng/ngày nhưng cuối năm nay ít việc hơn nên anh chỉ được làm ca 8 tiếng, cuối tuần không được tăng ca, làm thêm.
Hay một nữ công nhân khác làm việc ở Khu công nghiệp Phú Nghĩa (huyện Chương Mỹ) chia sẻ, từ mức lương 8 triệu đồng/tháng, nay thu nhập của chị chỉ còn khoảng hơn 6 triệu đồng. Trong khi, bây giờ mua cái gì cũng đắt đỏ. Cầm 500.000 đồng đi chợ chẳng mua được bao nhiêu…
Nhu cầu “ứng lương” của người lao động dịp cận Tết tăng cao
Với những người lao động phổ thông, công nhân, thông thường mỗi tháng doanh nghiệp nơi họ làm việc sẽ chi trả lương từ 1-2 lần cố định. Trong bối cảnh nhu cầu chi tiêu ngày một tăng cao, các khoản phát sinh ngày một nhiều, nhiều người đã phải trải qua các lần “giật gấu vá vai” vào cuối tháng.
Tại Tọa đàm “Mức lương đủ sống – Góc nhìn đa chiều” vào giữa năm 2022, TS. Vũ Minh Tiến – Viện trưởng Viện Công nhân và Công đoàn nêu thực trạng: “Nhiều công nhân lao động còn phải cắm sổ BHXH, CMND để đi vay chỉ 500.000 đến 1 triệu đồng chỉ để trả tiền thuê nhà, mua gạo…”.
Do đó có thể thấy, vào dịp cận Tết, khi nhu cầu mua sắm, tiêu dùng còn tiếp tục tăng cao hơn nữa, một bộ phận người lao động đã phải tìm tới tín dụng đen để vay tiền, do phát sinh nhu cầu chi tiêu lớn mà kỳ trả lương, thưởng Tết còn cách xa.
Trước khoảng trống thị trường này, các startup với mô hình “ứng lương” hay nhận lương linh hoạt đã ra đời. Tại khu vực Đông Nam Á, mô hình này tuy còn khá mới mẻ, nhưng những startup tương tự đã xuất hiện, được áp dụng khá nhiều tại một số nước Âu, Mỹ… Và dù đi sau nhưng tại Việt Nam, cũng đã xuất hiện 02 startup tiên phong về nền tảng “ứng lương linh hoạt” là GIMO và Vui App của Nano Technologies.
Với mô hình trên, các startup ứng lương sẽ cho phép người lao động được nhận lương sớm trước kỳ nhận lương thông thường, mà không phải chịu lãi suất hoặc một mức lãi suất rất nhỏ; đồng thời không chịu phí trả chậm, hay ảnh hưởng tới điểm tín dụng cá nhân.
Với GIMO – startup này cung cấp nền tảng giúp doanh nghiệp có thể tính toán lương của người lao động mọi thời điểm, từ đó cho phép người lao động có thể lĩnh lương sớm trước ngày trả lương định kỳ của doanh nghiệp. Số tiền tạm ứng được tính dựa vào dữ liệu chấm công thực tế của người lao động trong tháng. Và điều quan trọng là mọi giao dịch đều minh bạch, cập nhật theo thời gian thực.
Sau khi huy động thành công thêm 1,9 triệu USD vòng hạt giống từ Integra Partners của Singapore vào cuối năm 2021, đến nay GIMO đã hợp tác với hơn 80 công ty và phục vụ trên 350.000 người lao động trên cả nước. Khảo sát của GIMO ghi nhận, có tới 76% người lao động mong muốn được nhận lương sớm/trước từ 1-2 lần mỗi tháng. Trong đó, có hơn 50% lý do được người lao động đưa ra là để chi trả phí sinh hoạt hàng thàng; và 20% là để ứng trả các chi phí phát sinh…
Theo GIMO, việc nhận lương linh hoạt hỗ trợ sức khỏe tài chính của người lao động tăng lên, khi 80% người cảm thấy hài lòng hơn với chính sách của công ty kể từ khi được nhận lương linh hoạt; 79% cảm thấy bớt căng thẳng tài chính hơn kể từ khi được nhận lương linh hoạt; 40% không còn hoặc ít sử dụng các dịch vụ tài chính phi chính thống kể từ khi được nhận lương linh hoạt.
Việc làm người lao động thấy an toàn về tài chính càng trở nên quan trọng khi Việt Nam đang trở thành cứ điểm nổi bật trong thu hút FDI, với triển vọng trở thành trung tâm sản xuất của khu vực và thế giới. Bởi khi dòng vốn và chuỗi cung ứng toàn cầu đang chuyển dịch mạnh mẽ, đồng nghĩa thị trường lao động đi lên, thì những tiêu chuẩn về phúc lợi cũng cần được nâng cao.
Tuấn Việt