14/04/2020 3:50:39

Thổ Hà – nơi lưu giữ hồn cốt Việt

Được biết đến sớm nhất với nghề gốm nổi tiếng khắp gần xa, Thổ Hà xưa kia vốn là một trong ba trung tâm gốm sứ cổ xưa nhất của người Việt, là cái nôi đầu tiên của nghề gốm sứ.

Thổ Hà là tên gọi một làng nghề có ba mặt là sông thuộc xã Vân Hà, huyện Việt Yên. Đây là một ngôi làng cổ thuần Việt với cây đa, bến nước, sân đình và những nếp nhà cổ nằm sâu trong các ngõ hẻm. Được biết đến sớm nhất với nghề gốm nổi tiếng khắp gần xa, Thổ Hà xưa kia vốn là một trong ba trung tâm gốm sứ cổ xưa nhất của người Việt, là cái nôi đầu tiên của nghề gốm sứ.

Gốm Thổ Hà nức danh khắp chốn Kinh Bắc về chất lượng, kỹ thuật nung, màu sắc và độ tinh xảo. Nếu đến đây vài chục năm trước, du khách sẽ thấy rõ dấu ấn của nghề gốm vang bóng một thời thông qua những bức tường ngõ cổ, bức tường nhà xây toàn bằng những mảnh gốm vỡ hay tiểu sành phế phẩm mà không dùng chút vôi vữa nào, chỉ dùng bùn của sông Cầu để kết dính.

Đáng tiếc là theo thời gian, hiện nay các bức tường này đã bị “xi măng hóa”.

Đến thăm làng Thổ Hà, du khách không thể bỏ qua đình Thổ Hà – một ngôi đình nổi tiếng của xứ Kinh Bắc. Đình thờ Thân Cảnh Phúc, một vị tướng nhà Lý, có công lớn trong kháng chiến chống quân Tống, dân tộc Tày, Tù trưởng châu Quang Lang (Châu Ôn – Lạng Sơn), được vua Lý gả công chúa và phong chức Tri châu.

Đình Thổ Hà là một công trình kiến trúc quy mô trên một khu đất rộng 3.000 m². Đình xây dựng năm 1685 thời vua Lê Chính Hòa năm thứ 7. Đến năm 1807 (Gia Long năm thứ 5) xây dựng tiền tế và hai nhà tả vu, hữu vu.

Đình được dựng theo kiểu chữ công với nhiều chi tiết chạm trổ tinh vi, nhiều cảnh trí sinh động. Đặc biệt có khá nhiều hình thiếu nữ mặc váy dài, yếm, tóc búi hoặc chít khăn với nét mặt rạng rỡ.

Do đặc thù của làng ba mặt giáp sông nước mênh mông, người dân Thổ Hà không canh tác nông nghiệp mà chủ yếu sống bằng nghề truyền thống. Thổ Hà nổi lên với nghề làm gốm, làm mì gạo và hiện nay làng đặc biệt nổi tiếng với nghề làm bánh đa nem và bánh đa nướng mà theo như người dân ở đây là đã có từ rất lâu đời và là nghề được truyền lại.

Chính vì vậy, dù cho nghề này có vất vả, nhọc nhằn, thì đối với họ, nó vẫn là đặc trưng của làng, vẫn cần được lưu giữ và phát triển thành nét văn hóa độc đáo.

Để làm ra được những chiếc bánh đa nem ngon đúng chuẩn Thổ Hà, những người làm bánh phải dậy từ rất sớm để chuẩn bị nguyên vật liệu. Điều làm nên sự khác biệt lớn nhất giữa bánh đa nem Thổ Hà so với các loại bánh đa nem khác nằm ở nguyên liệu tạo ra bánh.

Người làm bánh phải chọn loại gạo khang dân ngon để khi xay bột không bị nhão quá mà hòa quyện vừa đủ. Nguyên liệu làm bánh đa nem chỉ có gạo và muối, không bị pha tạp thêm bất cứ phụ gia nào khác để đảm bảo chất lượng của bánh.

Một thứ quà quê nữa không thể không nhắc tới mỗi khi tới làng Thổ Hà đó là món bánh đa nướng – món ăn dân dã bình dị nhưng nổi tiếng không kém. Chiếc bánh đa tròn to như cái mẹt, được nướng vàng ươm, mang hương vị giòn tan, bùi bùi, ngọt thơm như sữa mẹ.

Được tận mắt chứng kiến từng bước làm bánh đa nướng, được thử làm bánh và được ăn những chiếc bánh nóng hổi vừa ra lò chắc chắn sẽ là những trải nghiệm khó quên khi tới thăm nơi đây. Đến Thổ Hà là tìm về chốn quê để nghe hồn cốt đất Việt ấp ôm từng ngõ nhỏ và mái nhà rêu phủ, để thấy tình người ấm áp xiết bao.

Lan Ngọc