Hotline: 
Bảo hiểm xã hội (BHXH) và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) không chỉ là quyền lợi chính đáng của người lao động, mà còn là trách nhiệm bắt buộc của doanh nghiệp. Thế nhưng, tình trạng chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm vẫn diễn ra dai dẳng ở nhiều nơi, gây thiệt thòi cho người lao động và làm méo mó môi trường lao động.
Để giải quyết dứt điểm thực trạng này, Bộ Nội vụ đang xây dựng dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo hiểm xã hội — lần đầu tiên định nghĩa rõ ràng khái niệm “chậm đóng” và “trốn đóng” bảo hiểm, đồng thời đưa ra quy trình giám sát, chế tài xử lý cụ thể.
Doanh nghiệp “lách luật” — người lao động chịu thiệt
Dù pháp luật về BHXH, BHTN đã có quy định, nhưng suốt thời gian qua, nhiều doanh nghiệp vẫn cố tình trốn tránh nghĩa vụ bằng nhiều chiêu thức như: không kê khai tiền lương đầy đủ, khai khống hồ sơ để trì hoãn đóng hoặc đơn giản là “chây ì” không nộp, dẫn đến số tiền nợ đọng lớn, kéo dài.
Tình trạng này không chỉ khiến quỹ bảo hiểm bị thất thoát mà còn trực tiếp ảnh hưởng tới quyền lợi của người lao động, khi họ không thể chốt sổ, nhận chế độ đúng hạn hoặc bị thiệt hại khi gặp rủi ro như bệnh tật, tai nạn lao động.
Những quy định mới: Siết chặt trách nhiệm, tăng cường kỷ luật
Dự thảo Nghị định mới lần này bổ sung rõ ràng tiêu chí nhận diện doanh nghiệp trốn đóng, chậm đóng BHXH, BHTN. Theo đó, hành vi không kê khai đúng lương, sử dụng giấy tờ giả để hoãn đóng bảo hiểm sẽ bị coi là trốn đóng và bị xử lý nghiêm.
Trong trường hợp doanh nghiệp không đóng đúng hạn do gặp sự cố khách quan không thể lường trước (như thiên tai, dịch bệnh) và đã có nỗ lực khắc phục, sẽ không bị coi là hành vi vi phạm.
Cơ quan bảo hiểm sẽ “chủ động đôn đốc” mỗi tháng
Một trong những điểm mới đáng chú ý là vai trò giám sát, nhắc nhở của cơ quan BHXH được cụ thể hóa. Theo dự thảo, hàng tháng, Giám đốc BHXH địa phương phải lập danh sách doanh nghiệp chậm đóng, trốn đóng; gửi văn bản yêu cầu khắc phục trong 10 ngày đầu tháng.
Đặc biệt, nếu phát hiện dấu hiệu vi phạm ngoài những trường hợp nêu trên, cơ quan BHXH phải ra văn bản yêu cầu doanh nghiệp đóng bảo hiểm trong vòng 3 ngày làm việc kể từ khi phát hiện.
Áp dụng biện pháp tài chính: Phạt “lãi suất” 0,03%/ngày
Để tăng tính răn đe, dự thảo quy định số tiền chậm, trốn đóng sẽ bị tính thêm khoản lãi suất phạt 0,03%/ngày cho đến khi doanh nghiệp hoàn thành nghĩa vụ.
Thứ tự thu hồi nợ cũng được ưu tiên: thu lãi phạt trước, sau đó đến số tiền trốn đóng, rồi số tiền chậm đóng, cuối cùng mới đến các khoản nợ khác. Cơ quan BHXH cũng phải gửi báo cáo định kỳ và đột xuất cho các cấp có thẩm quyền, nhằm đảm bảo giám sát chặt chẽ, không bỏ sót.
Xử phạt nặng, cấm thi đua nếu vi phạm
Khi phát hiện doanh nghiệp vi phạm, cơ quan chức năng sẽ áp dụng đồng thời ba biện pháp:
- Buộc đóng đủ số tiền gốc và nộp lãi phạt.
- Xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự nếu hành vi nghiêm trọng.
- Không xét khen thưởng, danh hiệu thi đua trong thời gian nợ đọng BHXH, BHTN.
Đảm bảo quyền lợi chính đáng cho người lao động
Với những điều chỉnh cụ thể, chặt chẽ từ dự thảo Nghị định, hy vọng tình trạng chây ì, trốn tránh nghĩa vụ bảo hiểm sẽ được hạn chế đáng kể. Đây là bước đi cần thiết để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người lao động, đồng thời góp phần xây dựng môi trường lao động lành mạnh, công bằng và bền vững.
Kỷ cương — Minh bạch — Trách nhiệm sẽ là ba nguyên tắc cốt lõi trong cuộc chiến ngăn chặn trốn đóng, chậm đóng BHXH, BHTN trong thời gian tới.
Bảo Minh