Thực trạng đào tạo nghề của TP Hà Nội và định hướng, giải pháp trong thời gian tới

Trong những năm qua, công tác GDNN luôn được sự quan tâm, chỉ đạo của Thành ủy, HĐND, UBND Thành phố nhằm nâng cao chất lượng, nâng cao tỷ lệ lao động qua đào tạo, cung cấp lao động có tay nghề đã qua đào tạo cho thị trường lao động đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực phục vụ phát triển kinh tế xã hội của Thành phố và đất nước. Trong xu thế nước ta hội nhập ngày càng sâu rộng vào nền kinh tế thế giới đã tạo ra những điều kiện thuận lợi để phát triển về số lượng và chất lượng lao động, nhưng cũng tạo ra những khó khăn, thách thức, đòi hỏi phải có nguồn nhân lực kỹ thuật cao để cạnh tranh trên thị trường lao động quốc tế và ngay trên thị trường trong nước.

Trong bối cảnh đó phải phát triển GDNN, đặc biệt tạo sự đột phá về chất lượng đào tạo để đáp ứng nguồn lực kỹ thuật trực tiếp tham gia sản xuất, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu tỷ lệ lao động qua đào tạo đến năm 2025 đạt từ 75-80%, Thủ đô Hà Nội cơ bản hoàn thành công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Để đạt được mục tiêu đó, việc xây dựng định hướng phát triển GDNN Thủ đô trong thời gian tới là một trong những nhiệm vụ quan trọng hiện nay.

Năm 2021 – 2022, mặc dù cả nước nói chung, thành phố Hà Nội nói riêng chịu tác động mạnh mẽ của dịch bệnh Covid-19, tuy nhiên, với sự chỉ đạo quyết liệt, kịp thời của Thành ủy, HĐND, UBND Thành phố, công tác đào tạo phát triển nguồn nhân lực đạt được những kết quả đáng ghi nhận.

Về công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của xã hội và người dân về GDNN: Hàng năm, Sở LĐ-TB&XH đã phối hợp với Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội, các báo và tạp chí trên địa bàn Thành phố thực hiện hàng trăm tin, bài các loại về hoạt động GDNN; Phối hợp Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội tổ chức Chương trình truyền hình trực tiếp “Tư vấn tuyển sinh hướng nghiệp cho học sinh, sinh viên”, phát trực tiếp trên kênh HTV1, fanpage của Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội và Trang GDNN Thủ đô, thu hút hàng trăm nghìn lượt truy cập, theo dõi, tương tác và chia sẻ; Chỉ đạo các cơ sở GDNN trên địa bàn Thành phố: chủ động, tích cực phối hợp chặt chẽ với các trường THPT, THCS, trung tâm GDNN, giáo dục thường xuyên các quận huyện, thị xã trên địa bàn Thành phố để tuyên truyền và tư vấn tuyển sinh; đẩy mạnh công tác tư vấn tuyển sinh trực tuyến trên các phương tiện như: website, fanpage, các kênh liên kết tuyển sinh online …

Về quản lý mạng lưới cơ sở GDNN: Mạng lưới cơ sở GDNN của Thành phố hiện đang được thực hiện theo 2 quy hoạch: “Quy hoạch phát triển mạng lưới trường cao đẳng nghề, trường trung cấp nghề, trung tâm dạy nghề đến năm 2020, định hướng đến năm 2030” và “Quy hoạch mạng lưới trường học thành phố Hà Nội đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030” đã được UBND Thành phố phê duyệt tại Quyết định số 673/QĐ-UBND ngày 24/01/2014 và Quyết định số 3075/QĐ-UBND ngày 12/7/2012. Hệ thống cơ sở hoạt động GDNN trên địa bàn Thành phố có bước phát triển mạnh với đa dạng về loại hình, trình độ đào tạo và mô hình hoạt động. Hà Nội đã trở thành một trong những thành phố có số lượng cơ sở GDNN, cơ sở hoạt động GDNN lớn nhất cả nước với 307/357 cơ sở GDNN, cơ sở có hoạt động GDNN có đăng ký hoạt động GDNN (gồm 69 trường cao đẳng, 59 trường trung cấp, 54 trung tâm GDNN/dạy nghề và 124 doanh nghiệp, loại hình khác).

Thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 25/10/2017; Kế hoạch số 72- KH/TU ngày 27/01/2018 của Thành ủy, Quyết định số 1459/QĐ-UBND ngày 26/3/2018 của UBND Thành phố về việc ban hành Kế hoạch sắp xếp, tổ chức lại các đơn vị sự nghiệp công lập, các doanh nghiệp nhà nước thuộc thành phố Hà Nội: Ngày 15/4/2022, Thành phố đã ban hành quyết định số 1303/QĐ- UBND về việc nhất Trường Trung cấp Kinh tế – Tài chính Hà Nội và Trường Trung cấp Kinh tế Hà Nội; Đang hoàn thiện đề án hợp nhất Trường Cao đẳng công nghệ và Môi trường Hà Nội và Trường Cao đẳng nghề Công nghệ cao Hà Nội. Tính đến thời điểm báo cáo, Thành phố Hà Nội có 20 trường trung cấp, cao đẳng công lập.

Công tác kiểm tra hoạt động các cơ sở GDNN trên địa bàn Thành phố được triển khai hàng năm. Thực hiện Quyết định số 913/QĐ-UBND ngày 25/02/2019 của UBND Thành phố phê duyệt “Đề án rà soát, đánh giá tình hình hoạt động, nâng cao chất lượng các cơ sở GDNN trên địa bàn Thành phố giai đoạn 2018 – 2025”, hàng năm, Sở Lao động – Thương binh và Xã hội ban hành Kế hoạch kiểm tra việc chấp hành pháp luật về GDNN trên địa bàn Thành phố. Kết quả năm từ năm 2021 đến năm 2022, Sở LĐ-TB&XH tổ chức kiểm tra đối với 108 đơn vị, ban hành Quyết định thu hồi giấy chứng nhận đăng ký hoạt động GDNN 41 đơn vị không còn hoạt động tại địa điểm được cấp phép theo Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động đã được Sở LĐ-TB&XH cấp hoặc không đảm bảo các điều kiện hoạt động theo quy định của Luật Dạy nghề;

Công tác kiểm tra đã góp phần rà soát, đưa ra khỏi mạng lưới các cơ sở không hoạt động hoặc cố tình hoạt động không đúng quy định, tham mưu kịp thời các biện pháp xử lý đối với các đơn vị có vi phạm quy định của Luật GDNN nhằm nâng cao chất lượng hoạt động của các cơ sở GDNN trên địa bàn.

Về kết quả tuyển sinh, tốt nghiệp và giải quyết việc làm: Kết quả tuyển sinh GDNN liên tục tăng trong những năm qua, hoàn thành chỉ tiêu ké hoạch đề ra. Năm 2021, các cơ sở có hoạt động GDNN trên địa bàn Thành phố tuyển sinh 222.107/220.500 người, đạt 100,72% so với kế hoạch đề ra. Trong đó: cao đẳng là 30.070 người (chiếm 13,53%); trung cấp: 28.218 người (chiếm 12,7%); sơ cấp và dưới 3 tháng: 163.819 người (chiếm 73,75%).

Dự kiến kết quả thực hiện công tác GDNN năm 2022 tuyển sinh cho 251.500 lượt người (trình độ cao đẳng 33.700 người; trung cấp 27.900 người; sơ cấp và dưới 3 tháng 189.900 người), đạt 112% kế hoạch, tăng 13,23% so với cùng kỳ năm 2021; Có 197.400 học sinh, sinh viên, học viên tốt nghiệp, trong đó chia theo trình độ: 14.600 người trình độ cao đẳng, 22.900 người trình độ trung cấp, 159.900 người trình độ sơ cấp và dưới 3 tháng, tăng 14,5% so với cùng kỳ năm 2021. Tỷ lệ học sinh, sinh viên, học viên có việc làm sau tốt nghiệp đạt 70 – 80%. Nhiều ngành nghề khi học sinh, sinh viên ra trường được doanh nghiệp tuyển dụng 100% như nghề Kỹ thuật máy lạnh và điều hòa không khí, nghề Công nghề Kỹ thuật điện, điện tử, công nghệ sơn ô tô, công nghệ ô tô, tự động hóa…

Kết quả tuyển sinh, tốt nghiệp và giải quyết việc làm góp phần đưa tỷ lệ lao động qua đào tạo năm 2021 đạt 71,1%, năm 2022 đạt 72,23% , vượt 0,03% chỉ tiêu kế hoạch đề ra năm 2022, tăng 1,13% so với năm 2021. Trong đó tỷ lệ lao động có bằng cấp chứng chỉ đạt 52,5%, vượt 1,3% so với kế hoạch đề ra năm 2022, tăng 2,3% so với năm 2021.

Về chất lượng và hiệu quả của công tác GDNN: Chất lượng công tác GDNN Thủ đô ngày càng được nâng cao trong những năm gần đây, góp phần cung cấp nguồn lao động qua đào tạo cho thị trường lao động, đáp ứng được nhu cầu của doanh nghiệp. Mặt khác, “Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh

– PCI” trong đó có chỉ số thành phần là “Chỉ số đào tạo lao động” của thành phố Hà Nội cũng liên tục tăng trong những năm gần đây, được các doanh nghiệp đánh giá rất cao. Năm 2016, chỉ số điểm PCI đạt 60,74 điểm đứng thứ  14 toàn quốc, trong đó Chỉ số đào tạo lao động đạt 7,74 điểm, đứng thứ Mười toàn quốc. Năm 2020, chỉ số điểm PCI đạt 66,93 điểm đứng thứ 9 toàn quốc, trong đó Chỉ số đào tạo lao động đạt 7,85 điểm đứng thứ Tư toàn quốc. Năm 2021, chỉ số điểm PCI đạt 68,6 điểm đứng thứ 10 toàn quốc, trong đó Chỉ số đào tạo lao động đạt 7,85 điểm đứng thứ Nhất toàn quốc.

Đào tạo lao động là chỉ số có ý nghĩa đo lường các nỗ lực của Thành phố để thúc đẩy đào tạo nghề, phát triển kỹ năng, giải quyết việc làm cho người lao động và hỗ trợ cho doanh nghiệp chủ động nhân lực, phát triển các ngành công nghiệp tại địa phương. Với việc chỉ số đào tạo lao động của Thành phố liên tục tăng thứ hạng từ năm 2016 đến nay (năm 2021 đứng thứ Nhất toàn quốc) cho thấy công tác đào tạo nghề của Thành phố đã có những bước phát triển mạnh, khẳng định được chất lượng GDNN Thủ đô với cả nước.

Về đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý GDNN: Đội ngũ nhà giáo GDNN trong thời gian qua đã có sự phát triển mạnh. Hiện nay trên địa bàn Thành phố có 13.329 nhà giáo và cán bộ quản lý đang công tác tại các cơ sở có hoạt động GDNN, trong đó: Có 11.354 nhà giáo (với 4.786 nhà giáo trong các trường cao đẳng, 1.765 nhà giáo trong các trường trung cấp, 4.803 nhà giáo tại các trung tâm GDNN, cơ sở khác); 1.975 cán bộ quản lý GDNN ( với 1.197 người có trình độ trên  đại học, 685 người có trình độ đại học, 93 người có trình độ trung cấp, cao  đẳng, trình độ khác). Về cơ bản, đội ngũ nhà giáo GDNN có bằng cấp chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm đều đạt chuẩn theo quy định.

Công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý GDNN luôn được các Thành phố quan tâm, chỉ đạo triển khai. Thực hiện chỉ đạo của Tổng cục GDNN, Sở LĐ-TB&XH đã ban hành Kế hoạch Tổ chức nghiên cứu, học tập, quán triệt Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII và bồi dưỡng chính trị hè năm 2022 cho đội ngũ giảng viên, giáo viên giảng dạy môn học Giáo dục chính trị, Pháp luật. Trên cơ sở đó, Sở LĐ-TB&XH đã tổ chức bồi dưỡng, tập huấn cho 115 giáo giảng viên, giáo viên giảng dạy môn học Giáo dục chính trị, Pháp luật của các cơ sở GDNN.

Bên cạnh đó để đáp ứng yêu cầu đào tạo của một số nghề mới, nghề công nghệ cao, các cơ sở GDNN đã chủ động xây dựng kế hoạch bồi dưỡng nhà giáo GDNN nâng cao trình độ, đặc biệt là kỹ năng nghề, đáp ứng yêu cầu, chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo theo những quy định mới được ban hành, tiếp cận và đáp ứng nội dung của chương trình đào tạo.

Về phát triển chương trình, giáo trình: Hàng năm, các cơ sở hoạt động GDNN đều cập nhật và điều chỉnh chương đào tạo thường xuyên, liên tục và có sự tham gia của các chuyên gia, kỹ thuật viên có thâm niên công tác tại những doanh nghiệp nhằm đảm bảo đào tạo theo xu thế, nhu cầu của doanh nghiệp, của thị trường lao động; đồng thời, gắn với giải quyết việc làm cho người học. Bên cạnh đó, Thành phố hiện có 02 trường (Trường Cao đẳng nghề Công nghiệp Hà Nội, Trường Cao đẳng nghề Công nghệ cao Hà Nội) được chuyển giao công nghệ và đào tạo thí điểm 05 bộ chương trình chuyển giao từ Úc và Cộng hòa Liên Bang Đức đã được Bộ LĐ-TB&XH phê duyệt, trong đó: 04 Chương trình chuyển giao của Úc đối với các nghề: Cơ điện tử; Kỹ thuật máy lạnh và Điều hòa không khí, Điện tử công nghiệp và Thiết kế đồ họa; 01 Chương trình chuyển giao của Cộng hòa Liên Bang Đức đối với 01 nghề Công nghệ ô tô.

Về đầu tư xây dựng trường chất lượng cao, nghề trọng điểm: Thực hiện Chương trình số 06-CTr/TU ngày 17/3/2021 của Thành ủy Hà Nội, Kế hoạch số 176/KH-UBND ngày 30/7/2021 của UBND Thành phố về thực hiện Chương trình 06-CTr/TU ngày 17/3/2021 của Thành ủy Hà Nội về “Phát triển văn hóa, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh giai đoạn 2021- 2025”, Thành phố đặt ra mục tiêu đầu tư phát triển 04 trường cao đẳng là trường chất lượng cao với một số nghề đạt chuẩn khu vực, quốc tế. Trong đó, Trường Cao đẳng nghề Công nghiệp Hà Nội, Trường Cao đẳng nghề Công nghệ cao Hà Nội đã được phê duyệt đầu tư là trường chất lượng cao theo Quyết định số 761/QĐ-TTg ngày 23/5/ 2014 của Thủ tướng Chính phủ. Thành phố Hà Nội đã có văn bản đề nghị Bộ LĐTB&XH trình Thủ tướng Chính phủ bổ sung Trường Cao đẳng nghề Việt Nam – Hàn Quốc Thành phố Hà Nội, Trường Cao đẳng Nghệ thuật Hà Nội là trường chất lượng cao theo tiêu chí tại Quyết định số 761/QĐ-TTg với một số nghề trọng điểm đề nghị được đầu tư. Đến nay thành phố Hà Nội đã phê duyệt Đề án: “Đầu tư trường cao đẳng nghề công nghệ cao Hà Nội đồng bộ thành trường chất lượng cao, đào tạo một số nghề trọng điểm cấp độ quốc tế” theo Quyết định số 1025/QĐ-UBND ngày 04/3/2019 với cơ cấu nguồn vốn được phân bổ gồm ngân sách Thành phố, vốn ODA Chính phủ Nhật Bản, vốn nhà trường và các nguồn huy động hợp pháp khác.

Ngoài ra, theo Quyết định số 1769/QĐ-BLĐTBXH ngày 25/11/2019 của Bộ LĐ-TB&XH về việc phê duyệt ngành, nghề trọng điểm, trường được lựa chọn ngành, nghề trọng điểm giai đoạn 2016 – 2020 và định hướng đến năm 2025, có 16 trường trung cấp, cao đẳng công lập thuộc Thành phố được lựa chọn đầu tư 29 nghề trọng điểm (trong đó có 14 nghề cấp độ quốc tế; 11 nghề cấp độ ASEAN, 14 nghề cấp độ quốc gia) theo Quyết định số 1769/QĐ-BLĐTBXH ngày 25/11/2019 của Bộ LĐ-TB&XH về việc phê duyệt ngành, nghề trọng điểm, trường được lựa chọn ngành, nghề trọng điểm giai đoạn 2016 – 2020 và định hướng đến năm 2025. Năm học 2021 – 2022, 16 trường được phê duyệt đầu tư 29 nghề trọng điểm (các nghề ở cấp độ quốc tế, cấp độ Asean, cấp độ quốc gia) đã tuyển sinh được gần 14.000 học sinh, sinh viên; Gần 6.000 học sinh, sinh viên học các nghề trọng điểm đã tốt nghiệp trong năm và có khoảng 97% học sinh, sinh viên có việc làm ngay sau khi tốt nghiệp.

Về đào tạo nghề gắn với doanh nghiệp: Công tác đào tạo gắn với doanh nghiệp luôn được Thành phố quan tâm chú trọng, coi đây là một giải pháp đẩy mạnh kết quả tuyển sinh, đào tạo nghề, giải quyết việc làm, đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động. Năm 2021 – 2022, các cơ sở GDNN đã hợp tác với hơn 1.500 lượt doanh nghiệp để đẩy mạnh công tác tuyển sinh, đào tạo, góp phần ổn định sản xuất cho doanh nghiệp;

Năm 2022, Sở LĐ-TB&XH đã ký thỏa thuận hợp tác với Công ty TNHH Thành phố Mặt trời (Tập đoàn Sun Group) nhằm mục đích tăng cường kết nối GDNN với doanh nghiệp, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, hỗ trợ các cơ sở GDNN trong việc đặt hàng đào tạo, cung ứng nguồn nhân lực phù hợp với các lĩnh vực hoạt động của Tập đoàn.

Bên cạnh đó, hàng năm, Sở LĐ-TBX&H đã phối hợp với Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Thành phố ban hành Kế hoạch hỗ  trợ đào tạo nghề, bồi dưỡng kỹ năng nghề nghiệp cho lao động làm việc trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Thành phố. Kết quả từ năm 2021 – 2022 đã hỗ trợ đào tạo nghề, bồi dưỡng kỹ năng nghề nghiệp cho gần 29.000 lao động tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Về hợp tác quốc tế trong GDNN: Việc hợp tác quốc tế với các trường đại học, cao đẳng, tập đoàn, công ty của nhiều nước trong khu vực và trên thế giới luôn được các cơ sở GDNN quan tâm triển khai hàng năm ở nhiều nội dung như tuyển sinh, đào tạo, xây dựng chương trình, giáo trình, bồi dưỡng giáo viên, trang bị cơ sở vật chất… mở ra cơ hội giao lưu, học hỏi kinh nghiệm, kiến thức, công nghệ tiên tiến, bắt kịp xu hướng phát triển của thị trường lao động thế giới. Thông qua chương trình hợp tác quốc tế, các đơn vị đã xây dựng được các mô hình vừa liên kết đào tạo, vừa tạo môi trường cho các em học sinh được thực hành, thực tập kết hợp nghiên cứu phát triển và ứng dụng công nghệ vào sản xuất thực tế. Năm 2022, các cơ sở GDNN, hoạt động GDNN trên địa bàn Thành phố đã tuyển sinh được 335 học sinh theo chương trình đào tạo hợp tác quốc tế. Ngoài ra một số đơn vị phối hợp với các tổ chức quốc tế, các trường đại học, doanh nghiệp mở các lớp đào tạo từ 1 tuần đến 1 tháng, trang bị cho học viên những kỹ năng mềm, ngoại ngữ, công nghệ thông tin … để có cơ hội tìm việc làm cải thiện cuộc sống. Các đơn vị liên kết đào tạo hợp tác quốc tế đến từ nhiều quốc gia, tập đoàn lớn trên thế giới, tập trung vào các ngành nghề thị trường đang có nhu cầu cao về lao động có tay nghề đã qua đào tạo

Một số đơn vị triển khai tốt hoạt động liên kết đào tạo hợp tác quốc tế như: trường Cao đẳng nghề Việt Nam – Hàn Quốc thành phố Hà Nội hợp tác với một số đơn vị của Hàn Quốc: Học viện công nghệ Yeoju, trường cao đẳng Yongin Songdam, trường Đại học tỉnh Chungbuk, trường đại học Myongji, Công ty Yuil, Công ty Keosan; trường Cao đẳng nghề công nghiệp Hà Nội hợp tác với một số đơn vị: trường đại học OSAN (Hàn Quốc), trường kỹ thuật Kumamoto (Nhật Bản), tập đoàn giáo dục Avestos (Đức), trường cao đẳng Blackburn (Anh), trường dạy nghề Suupohja, công ty Asia Renkoo Consulting (Phần Lan), công ty Samsung (Hàn Quốc); trường Cao đẳng Giao thông vận tải Trung ương I hợp tác với một số tổ chức như Hội đồng Anh, Jica (Nhật Bản), CHLB Đức; trường cao đẳng nghề Công nghệ cao Hà Nội hợp tác với một số đơn vị: Công ty Proaim (Nhật Bản), Công ty Megazon (Hàn Quốc), tập đoàn Wasserkabel (Đức)…

Các hoạt động phong trào chuyên môn: Định kỳ theo năm, Sở LĐ-TB&XH đã chủ động xây dựng kế hoạch tổ chức các kỳ thi, hội thi cấp Thành phố như: Kỳ thi kỹ năng nghề, Hội giảng nhà giáo GDNN, Hội thi thiết bị đào tạo tự làm, Hội thao học sinh sinh viên các cơ sở GDNN, Hội diễn văn nghệ các cơ sở GDNN … Trên cơ sở kết quả các kỳ thi, hội thi cấp Thành phố, lựa chọn nhưng học sinh, sinh viên, giáo viên tiêu biểu, có thành tích cao tham gia Đoàn Thành phố tham dự các kỳ thi, hội thi cấp Quốc gia. Kết quả, Đoàn Thành phố Hà Nội luôn dẫn đầu trong các Kỳ thi, hội thi cấp Quốc gia và có nhiều thi sinh tham dự các Kỳ thi cấp khu vực và thế giới.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác GDNN Thủ đô vẫn còn tồn tại nhiều khó khăn, như: Cơ cấu đào tạo GDNN còn bất cập, chủ yếu vẫn là trình độ sơ cấp và dưới 3 tháng (chiếm khoảng 75%), trình độ trung cấp, cao đẳng chiếm tỷ lệ thấp (khoảng 25%); Tâm lý trọng bằng cấp vẫn còn tồn tại trong suy nghĩ của một số người dân. Đa số học sinh sau khi tốt nghiệp cấp THPT đều đặt mục tiêu vào đại học, không muốn đi học nghề. Trong khi đó, Thủ đô là nơi tập trung nhiều trường đại học, các trường đại học có chỉ tiêu tuyển sinh lớn, tiêu chí xét tuyển thấp. Do vậy các trường trung cấp, cao đẳng rất khó để cạnh tranh tuyển sinh với các trường đại học; Cơ sở vật chất, trang thiết bị đào tạo của nhiều cơ sở GDNN (đặc biệt là các trường công lập) vẫn còn nhiều hạn chế so với yêu cầu, đòi hỏi về chất lượng đào tạo của thị trường lao động Thủ đô, đặc biệt đối với những ngành nghề mới xuất hiện, đòi hỏi công nghệ cao theo nhu cầu của xã hội thì việc đầu tư về cơ sở vật chất, trang thiết bị đào tạo của các cơ sở GDNN vẫn chưa đáp ứng.

Với quyết tâm đổi mới, đưa Nghị quyết Đại hội lần thứ XVII Đảng bộ thành phố Hà Nội vào cuộc sống, phát huy kết quả đã đạt được trong thời gian qua, cùng với sự chỉ đạo quyết liệt của Thành ủy, HĐND, UBND Thành phố, để đạt được mục tiêu về nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Thủ đô, ngành LĐ-TB&XH cần tích cực hơn nữa trong công tác tham mưu, chủ động triển khai đồng bộ nhiều giải pháp để triển khai Kế hoạch thực hiện Chiến lược phát triển GDNN Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, với mục tiêu: Phát triển nhanh GDNN nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường lao động, của người dân và yêu cầu ngày càng cao về số lượng, cơ cấu, chất lượng nhân lực có kỹ năng nghề, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế – xã hội của Thành phố; Đảm bảo quy mô và chất lượng, đồng bộ về cơ cấu ngành nghề, trình độ đào tạo; phù hợp với xu thế phát triển của thị trường lao động trong giai đoạn ứng dụng khoa học công nghệ của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, các hiệp định thương mại tự do được ký kết  và xu hướng hội nhập quốc tế. Để cụ thể hóa mục tiêu đó, cần có các chỉ tiêu cụ thể:

• Đến năm 2025 bảo đảm quy mô, cơ cấu ngành, nghề đào tạo cho phục hồi và phát triển kinh tế – xã hội của Thủ đô; chất lượng đào tạo của một số trường tiếp cận trình độ các nước trong khu vực, trong đó một số nghề tiếp cận trình độ các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới; thực hiện đào tạo cho 1.150.000 lượt người, bình quân mỗi năm đạt khoảng 230.000 lượt người; tỷ lệ lao động qua đào đạt từ 75-80%, trong đó tỷ lệ lao động có bằng cấp, chứng chỉ đạt từ 55-60%.
• Đến năm 2030, tập trung nâng cao chất lượng, hiệu quả GDNN nhằm đáp ứng nhu cầu nhân lực có kỹ năng nghề cho quốc gia đang phát triển, có công nghiệp hiện đại; chủ động tham gia vào thị trường đào tạo nhân lực quốc tế; một số trường tiếp cận trình độ các nước trong khu vực; góp phần nâng tỷ lệ lao động qua đào tạo của Thành phố đạt 80 – 85%, trong đó tỷ lệ lao động có bằng cấp, chứng chỉ đạt 60%.
• Đến năm 2045, GDNN Thủ đô phát triển, đáp ứng nhu cầu nhân lực có kỹ năng nghề cao của thị trường lao động Thủ đô; đi đầu cả nước về các hoạt động phát triển GDNN, bắt kịp trình độ tiên tiến của ASEAN, có năng lực cạnh tranh vượt trội ở một số ngành, nghề đào tạo.

Để thực hiện được các mục tiêu, chỉ tiêu trong thời gian tới, cần định hướng và xây dựng các giải pháp nhằm triển khai quyết liệt, đồng bộ một số nhiệm vụ cụ thể như sau:

• Tăng cường công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức của xã hội về GDNN; Tuyên truyền, phổ biến chủ trương chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước và các văn bản chỉ đạo của Thành phố về các chính sách GDNN; Tổ chức các hoạt động tư vấn hướng nghiệp tại các cơ sở GDNN và doanh nghiệp.
• Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước về GDNN trên địa bàn Thành phố: Xây dựng quy hoạch mạng lưới cơ sở GDNN theo hướng mở, bảo đảm quy mô, cơ cấu hợp lý về ngành, nghề, trình độ đào tạo (đa ngành, chuyên ngành), chuẩn hóa, hiện đại hóa, có phân tầng chất lượng. Khuyến khích thành lập các trường tư thục và trường có vốn đầu tư nước ngoài; Triển khai có hiệu quả Đề án sắp xếp các trường trung cấp, cao đẳng nghề công lập thuộc Thành phố; Tiếp tục rà soát nâng cao chất lượng hoạt động các cơ sở GDNN theo nội dung đã được UBND Thành phố phê duyệt, ban hành tại các Kế hoạch, Chương trình, Đề án về phát triển nguồn nhân lực Thủ đô. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động của các cơ sở GDNN, kịp thời xử lý các vi phạm trong hoạt động GDNN trên địa bàn Thành phố.

Đẩy mạnh công tác tuyển sinh, phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông: Tăng cường công tác giáo dục định hướng nghề nghiệp trong các cơ sở giáo dục phổ thông, các trung tâm GDNN – giáo dục thường xuyên; xây dựng cơ chế chính sách khuyến khích học sinh đi học nghề; tạo điều kiện thuận lợi thu hút học sinh học vừa học văn hóa, vừa học nghề tại các cơ sở GDNN; triển khai thực hiện có hiệu quả chỉ đạo của UBND Thành phố về công tác phân luồng học sinh tốt nghiệp THCS tham gia học nghề trình độ trung cấp, tăng tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THPT tham gia học nghề trình độ cao đẳng tại các Đề án, Kế hoạch, Chương trình của Trung ương, Thành phố

• Đẩy nhanh chuyển đổi số, hiện đại hóa cơ sở vật chất thiết bị và đổi mới chương trình, phương thức đào tạo trong hoạt động GDNN: Thực hiện công tác chuyển đổi số trong GDNN với mục tiêu phát triển các hoạt động trên môi trường số, đẩy mạnh và tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ, công nghệ thông tin trong công tác quản lý, hoạt động dạy học, phương pháp dạy học, kiểm tra, đánh giá giúp tăng cường hiệu quả công tác quản lý; tăng số lượng đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của Thành phố; Hiện đại hóa cơ sở vật chất, thiết bị đào tạo của cơ sở GDNN. Hàng năm triển khai rà soát, xây dựng, chỉnh sửa chương trình, giáo trình cho phù hợp với nhu cầu thực tế của thị trường và doanh nghiệp; Khuyến khích các cơ sở GDNN sử dụng, phát triển các chương trình liên kết đào tạo với nước ngoài, các chương trình đào tạo cho người nước ngoài tại Việt
• Phát triển đội ngũ nhà giáo, nghệ nhân, chuyên gia, người dạy nghề và cán bộ quản lý trong GDNN: Xây dựng đội ngũ nhà giáo theo hướng chuẩn hoá, bảo đảm về số lượng, đồng bộ về cơ cấu và chất lượng kỹ năng nghề nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực theo yêu cầu của thị trường lao động; trọng tâm là phát triển đội ngũ nhà giáo thuộc các ngành nghề trọng điểm có năng lực chuyên môn, kỹ năng nghề đạt chuẩn khu vực và quốc tế.

Huy động và khuyến khích các doanh nghiệp, đơn vị sử dụng lao động, người sử dụng lao động, các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tích cực tham gia đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng nghề cho nhà giáo GDNN; hỗ trợ nhà giáo cập nhật, nâng cao kỹ năng thực hành nghề, tiếp cận công nghệ mới tại doanh nghiệp; tổ chức đào tạo, bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ GDNN cho cán bộ làm công tác đào tạo tại doanh nghiệp, đơn vị sử dụng lao động. Thu hút và có cơ chế chính sách sử dụng lực lượng lao động có tay nghề cao trong các doanh nghiệp tham gia hoạt động đào tạo tại các cơ sở GDNN.

• Gắn kết đào tạo với sử dụng lao động, giữa cơ sở GDNN với doanh nghiệp: Khai thác hiệu quả dữ liệu, thông tin thị trường lao động quốc gia kết hợp với điều tra định kỳ hoặc đột xuất về nhu cầu lao động, nhu cầu kỹ năng, nhu cầu đào tạo của doanh nghiệp, người sử dụng lao động và phản hồi của người tốt nghiệp phục vụ quản lý và đào tạo. Tăng cường gắn kết giữa cơ sở GDNN và các trung tâm dịch vụ việc làm, sàn giao dịch việc làm, hội chợ việc làm, trung tâm khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; hỗ trợ người học tìm việc làm sau tốt nghiệp; gắn kết đào tạo với việc đưa lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng. Đẩy mạnh các hoạt động đào tạo nghề tại chỗ để nâng cao kỹ năng nghề nghiệp cho người lao động, thực hiện đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp cho người lao động khi doanh nghiệp, đơn vị sử dụng lao động thay đổi công nghệ.
• Nghiên cứu ứng dụng khoa học và chuyển giao công nghệ; hướng nghiệp, khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo: Nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý, nhà giáo về nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ, tư vấn hướng nghiệp, khởi nghiệp và các tổ chức khoa học – công nghệ về GDNN đặc biệt là đơn vị nghiên cứu phục vụ quản lý nhà nước. Hình thành các trung tâm khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại các GDNN chất lượng cao. Tăng cường nghiên cứu khoa học GDNN theo hướng ứng dụng và chuyển giao công nghệ với sự tham gia của người học, nhà giáo, chuyên gia, nghệ nhân, người sử dụng lao động. Gắn hoạt động đào tạo với chuyển giao công nghệ, thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học và chuyến giao công nghệ. Đẩy mạnh thực hiện nghiên cứu khoa học theo cơ chế đặt hàng; gắn kết các tố chức nghiên cứu khoa học với nhà trường và doanh nghiệp. Đẩy mạnh hướng nghiệp trước, trong và sau đào tạo nghề nghiệp; thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo cho người học và các hoạt động hỗ trợ người học khởi nghiệp, tự tạo việc làm; xây dựng không gian khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo trong các cơ sở GDNN.

• Tăng cường huy động và nâng cao hiệu quả đầu tư tài chính cho GDNN: Đa dạng hóa nguồn lực đầu tư cho GDNN, khuyến khích khu vực tư nhân tham gia hoạt động GDNN. Thúc đẩy sự hỗ trợ, tài trợ của các nước phát triển, các tổ chức quốc tế đầu tư cho GDNN. Đẩy mạnh tự chủ đối với cơ sở GDNN công lập. Tăng cường nguồn thu sự nghiệp từ hoạt động sản xuất kinh doanh, hoạt động liên doanh liên kết và cho thuê tài sản công theo quy định của pháp luật. Ưu tiên đầu tư trọng điểm một số trường cao đẳng công lập thuộc Thành phố để trở thành trường chất lượng cao với mục tiêu thực hiện chức năng đào tạo và thực hành vùng, quốc gia; ngành/nghề đào tạo mới, kỹ năng tương
• Truyền thông, nâng cao hình ảnh, thương hiệu và giá trị xã hội của GDNN: Tăng cường tuyên truyền, phổ biến chủ trương chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; các văn bản chỉ đạo của Thành phố về phát triển nguồn nhân lực, về GDNN để toàn xã hội nhận thức đúng vị trí, vai trò và tầm quan trọng của GDNN, tầm quan trọng của kỹ năng lao động và cơ hội có việc làm, thu nhập ổn định sau đào tạo nghề nghiệp. Đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền, xây dựng tin, bài, chuyên mục trên báo chí; tuyên truyền trên hệ thống thông tin cơ sở, trong đó tập trung tuyên truyền trên đài truyền thanh cơ sở về GDNN, bảo đảm thông tin tin cậy, đầy đủ, kịp thời, phù hợp với từng nhóm đối tượng về hình ảnh, vị thế, thông điệp quốc gia về GDNN, ngày Kỹ năng lao động Việt Nam, Tuần lễ kỹ năng nghề… Tăng cường tuyên truyền, phổ biển giáo dục pháp luật về giáo dục nghề nghiệp. Tổ chức và tham gia các chương trình, sự kiện, cuộc thi, giải thưởng, danh hiệu nhằm tôn vinh người học, nhà giáo, người dạy nghề, cán bộ quản lý, người sử dụng lao động, lao động có kỹ năng, các tổ chức có nhiều thành tích, đóng góp cho hoạt động GDNN và phát triển kỹ năng nghề.

• Đẩy mạnh hợp tác quốc tế về GDNN: Mở rộng hợp tác quốc tế để trao đổi và học tập kinh nghiệm của các nước, đặc biệt là các nước thành công trong phát triển GDNN. Khuyến khích hợp tác với cơ sở GDNN của các nước phát triển và trao đổi chương trình đào tạo, trao đổi nhà giáo, chuyên gia đào tạo; chuyển giao công nghệ, phương pháp giảng dạy; Hợp tác nghiên cứu khoa học về GDNN, nghiên cứu, ứng dụng các thành tựu khoa học và công nghệ đào tạo nghề nghiệp tiên tiến để nâng cao chất lượng GDNN. Tích cực tham gia các hoạt động quốc tế về GDNN.

Để tận dụng tốt thời cơ và vượt qua những nguy cơ, thách thức từ cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, vấn đề khai thác nguồn lực con người, nhất là xây dựng, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là vấn đề đang đã được đặt ra đối với Việt Nam nói chung và Thủ đô nói riêng; Điều này rất cần sự chủ động, tích cực vào cuộc của các cơ sở GDNN và doanh nghiệp để biến các chủ trương, kế hoạch xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao thành hiện thực, đặc biệt là trong bối cảnh đất nước phải đối diện với nhiều khó khăn, thách thức như hiện nay./.

Ths. Lê Minh Thảo

Trưởng phòng GDNN Sở LĐ-TB&XH Hà Nội