Hotline: 
Trong làn sóng dịch chuyển chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu, ngành bán dẫn đang trở thành tâm điểm cạnh tranh giữa các nền kinh tế lớn. Việt Nam – dù bước vào cuộc chơi muộn hơn – lại đang sở hữu một lợi thế quan trọng: sự quan tâm mạnh mẽ của các tập đoàn hàng đầu và cam kết đầu tư ngày càng gia tăng. Nhưng để biến cơ hội thành năng lực thực sự, nhân lực vẫn là điều kiện tiên quyết.
Bộ Kế hoạch & Đầu tư ước tính Việt Nam cần ít nhất 50.000–100.000 kỹ sư bán dẫn trước năm 2030, trong khi lực lượng hiện có mới chỉ vài nghìn người được đào tạo đúng chuyên sâu. Sự thiếu hụt ấy khiến nhiều doanh nghiệp FDI phải đào tạo lại hoặc gửi kỹ sư ra nước ngoài học tập với chi phí cao. Đây chính là điểm nghẽn lớn nhất nếu Việt Nam muốn trở thành trung tâm bán dẫn của khu vực.
Trong bối cảnh đó, sự ra đời của Liên minh Bán dẫn hôm 27/11/2025, được ĐHQGHN khởi xướng mở rộng từ mô hình hợp tác của 5 trường đại học do Bộ GD&ĐT thành lập năm 2023, mang ý nghĩa như một “lời đáp” chiến lược cho bài toán nhân lực quốc gia.
Vì sao Liên minh Bán dẫn là bước ngoặt quan trọng?
Khác với các chương trình đào tạo đơn lẻ trước đây, Liên minh hướng tới một mô hình hệ sinh thái, nơi đào tạo, nghiên cứu và doanh nghiệp nằm trong cùng một chuỗi liên kết. Việc kết nối các phòng thí nghiệm, chia sẻ trang thiết bị hiện đại giữa nhiều trường đại học giúp giải quyết bài toán “thiếu phòng lab, thừa nhu cầu thực hành”, điều vốn cản trở việc nâng chất kỹ sư thiết kế và chế tạo chip.
Đặc biệt, Liên minh thúc đẩy cách tiếp cận “mở”: mỗi thành viên được tự do hợp tác quốc tế, trao đổi chuyên gia, tiếp nhận công nghệ mới mà không bị ràng buộc bởi cấu trúc nội bộ. Điều này tạo ra tốc độ linh hoạt, yếu tố cực kỳ quan trọng khi ngành bán dẫn thay đổi theo chu kỳ chỉ vài năm một lần. Sự linh hoạt ấy là điểm khác biệt lớn nhất giữa Liên minh Bán dẫn của Việt Nam và mô hình đào tạo truyền thống.
Sự tham gia của doanh nghiệp: Yếu tố quyết định chất lượng nhân lực
Một hệ sinh thái bán dẫn chỉ thật sự có ý nghĩa khi doanh nghiệp tham gia vào nó. Trên thực tế, nhiều tập đoàn lớn như Samsung, Intel, Synopsys, Amkor, Hana Micron cùng các doanh nghiệp Việt Nam như Viettel, FPT, CMC đã bắt đầu tham gia sâu hơn vào đào tạo: xây dựng chương trình, đưa chuyên gia vào giảng dạy, cung cấp học bổng, và tuyển dụng trực tiếp từ hệ thống đào tạo.
Điều này giúp chương trình học bám sát thị trường, đảm bảo rằng kỹ sư tốt nghiệp có thể làm việc ngay thay vì phải mất 6–12 tháng đào tạo lại.
Sự đồng hành của doanh nghiệp cũng giúp mở rộng những lĩnh vực mà Việt Nam còn thiếu hụt nhân lực trầm trọng như thiết kế vi mạch chuyên sâu (IC design), packaging – testing, và phát triển chip tích hợp trong các sản phẩm IoT, viễn thông hay AI.
Tại sao đây là “thời điểm vàng” để Việt Nam tăng tốc?
Cửa sổ cơ hội của Việt Nam đến từ ba yếu tố. Sự dịch chuyển chuỗi cung ứng đang diễn ra mạnh mẽ. Sau nhiều biến động địa chính trị, các tập đoàn bán dẫn đang đa dạng hóa địa điểm sản xuất, thiết kế và thử nghiệm. Việt Nam với ổn định chính trị, vị trí chiến lược và chi phí cạnh tranh được xem là điểm đến phù hợp để mở rộng.
Bên cạnh đó, Chính phủ đang ưu tiên mạnh mẽ cho ngành bán dẫn. Nhiều chính sách về đào tạo, ưu đãi đầu tư và hỗ trợ phòng thí nghiệm đang được triển khai. Đây là môi trường thuận lợi để tạo ra lực đẩy dài hạn.
Ngoài ra, Việt Nam có lợi thế về nguồn nhân lực trẻ, có khả năng học nhanh và tiếp thu công nghệ mới. Điều còn thiếu chỉ là môi trường đào tạo và nghiên cứu đủ mạnh, thứ mà Liên minh Bán dẫn đang từng bước xây dựng.
Dù cơ hội lớn, Việt Nam cũng đối mặt những thách thức rõ ràng, đó là tình trạng thiếu chuyên gia cấp cao để làm “hạt nhân” đào tạo; nhu cầu vốn đầu tư lớn cho phòng lab và thiết bị; sự chênh lệch trình độ giữa các cơ sở đào tạo; cạnh tranh gay gắt trong khu vực với Đài Loan, Hàn Quốc, Singapore.
Tuy nhiên, mô hình liên minh giúp san bằng những khác biệt ấy bằng cách chia sẻ nguồn lực, kết nối tri thức và hợp tác với quốc tế. Sự cộng hưởng này tạo ra sức mạnh mà từng đơn vị riêng lẻ khó có thể đạt được.
Mục tiêu dài hạn: Tự chủ công nghệ và nâng cao vị thế quốc gia
Liên minh Bán dẫn không chỉ giải bài toán nhân lực trước mắt; nó còn tạo nền tảng để Việt Nam từng bước làm chủ các công đoạn quan trọng hơn trong chuỗi giá trị bán dẫn. Khi nhân lực đủ mạnh, việc phát triển chip “Make in Vietnam”, tăng tỷ lệ nội địa hóa và thu hút đầu tư vào các khâu thiết kế, R&D hoàn toàn nằm trong tầm tay.
Đây cũng chính là con đường để Việt Nam nâng cao vị thế trong ngành công nghệ toàn cầu, chuyển từ vai trò gia công sang sáng tạo và làm chủ các sản phẩm cốt lõi.
Liên minh Bán dẫn, với cấu trúc mở và tư duy liên kết mới, không chỉ là một mô hình đào tạo. Nó là chiến lược, là tầm nhìn và là lời khẳng định rằng Việt Nam không đứng ngoài cuộc đua công nghệ của thế giới. Cơ hội đã đến – và vấn đề còn lại là tốc độ.
Bảo Minh